نویسندگان
1
دانش آموخته دکترای مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2
دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
با فراگیر شدن مشکلات محیط‌زیستی، اکوسیستم‌های طبیعی در مناطق روستایی نیز در معرض نابودی قرار دارد. این چالش‌ها عمدتاً ناشی از رفتارهای افراد در تعامل با طبیعت است. هدف تحقیق حاضر، بررسی و شناسایی زمینه‌های بروز و شکل‌گیری مشکلات محیط‌زیستی در مناطق روستایی استان گیلان می‌باشد. این تحقیق براساس رویکرد کیفی و مبتنی بر نظریه داده-بنیاد است. محدوده جغرافیایی تحقیق را روستاهای غرب استان گیلان و جامعه آماری آن را روستاییان آن مناطق در سال 1399 تشکیل دادند. با استفاده از نمونه‌گیری اشباع نظری با 25 نفر از روستاییان و کارشناسان محیط‌زیستی، مصاحبه‌های عمیق صورت گرفت. روایی و پایایی این پژوهش براساس اعتباریابی توسط مشارکت‌کنندگان ارزیابی گردید. تحلیل داده‌ها طی سه مرحله کدگذاری صورت گرفت. 7 مفهوم به عنوان مهمترین مسائل محیط‌زیستی شناسایی شد. در کدگذاری انتخابی، هسته اصلی یعنی «تخریب محیطزیست و ناپایداری اکوسیستم» کشف و مدل نهایی پارادایمی ترسیم شد. شرایط علّی شامل بهرهبرداری مشاع، عدم تفکیک مرز عرصه ملی و شخصی، تغییر کاربری، دپوی زباله، بد مصرفی، چَرای بی‌رویه، منفعت‌طلبی و بهرهبرداری معیشتی می‌باشد. شرایط مداخله‌گر شامل ملی بودن منابع طبیعی، ضعف نظارتی و بهرهبرداری غیراصولی می‌باشد. در مجموع، یافته‌ها نشان داد که تخریب محیطزیست یک پدیده چندعلیتی است که پیوستاری از همگرایی بین مجموعه شرایط علّی و مداخله‌گر در بستری از عوامل ساختی و رفتارهای روستاییان، زمینه‌های بروز آن را موجب شده‌اند. بر این اساس می‌توان گفت که جهت کاهش تخریب و آلودگی و حفظ محیطزیست، اصلاحات ساختی در حوزه‌های زیربنایی، حمایتی و آموزشی جهت ارتقاء رفتارهای حفاظت از محیطزیست ضروری می‌باشد.
- استراوس، ا. و کربین، ج.، 0793 . مبانی پژوهش کیفی،
فنون و مراحل تولید نظریه زمینهای، ترجمه ابراهیم افشار،
نشر نی.، چاپ 3، تهران، 770 ص.
- اینگلهارت، ر.، 0792 . تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته
صنعتی، ترجمه مریم وتر، انتشارات کویر، چاپ 7، تهران،
282 ص.
. - جاجرمی، ک.، پیشگاهیفرد، ز. و مهکویی، ح.، 0792
ارزیابی تهدیدات زیستمحیطی در امنیت ملی ایران،
.271- 83 (. ص 097 ( فصلنامه راهبرد: 22
http://ensani.ir/fa/article/336789/
- حیدری ساربان، و.، 0796 . مطالعه و تحلیل عوامل
اجتماعی مؤثر در بهبود رفتارهای معطوف به حفظ
محیطزیست مناطق روستایی، مطالعه موردی: شهرستان
.80- 2(. ص 03 ( اردبیل، فصلنامه جامعهشناسی کاربردی: 71
https://civilica.com/doc/1212462/
- ساتن، ف.د.، 0792 . درآمدی بر جامعهشناسی
محیطزیست، ترجمه صادق صالحی، انتشارات سمت، چاپ
اول، تهران، 292 ص.
. - سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان، 0792
معاونت آمار و اطلاعات، سامانه اطلاعات آماری استان گیلان.
)0799/3/9( http://sdi.mpogl.ir/
- شمسالدینی، ع.، دهقانی، ا.، منوچهری، ف. و ابیزاده، س.،
0799 . ارزیابی پایداری زیستمحیطی و بررسی توزیع فضایی
آن در سکونتگاههای روستایی استان کرمانشاه، فصلنامه
.92- 26 (. ص 32 ( جغرافیا و توسعه: 06
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=530331
- صفا، ل. و محمدیان سقینسرا، و.، 0799 . عوامل
تعیینکننده رفتارهای حفاظت از محیطزیست در مناطق
روستایی شهرستان تبریز، فصلنامه آموزش محیطزیست و
.008- 7(. ص 93 ( توسعه پایدار: 6
https://www.sid.ir/fa/journal/JournalListPaper.aspx?ID=151199
- طولابینژاد، م.، بذرافشان، ج. و قنبری، س.، 0793 . بررسی
وضعیت پایداری روستاهای شهرستان پلدختر براساس
نگرشهای زیستمحیطی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای:
.200- 2(. ص 207 (08
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=530979
- فروتنکیا، ش. و نواح، ع.، 0793 . جامعهشناسی
محیطزیست، انتشارات اندیشه احسان.، چاپ اول، تهران،
732 ص.
- فلیک، ا.، 0799 . درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی
جلیلی، نشر نی.، چاپ 00 ، تهران، 092 ص.
- کهیل، م.، 0797 . محیطزیست و سیاست اجتماعی، ترجمه
حسین حاتمینژاد و سهراب امیریان، انتشارات دانشگاه
098 ص. ، تهران.، چاپ 7
- - میرترابی، م.، شفیعی، ف. و رضوانفر، ا.، 0792 . بهکارگیری
منابع اطلاعاتی و کانالهای ارتباطی در فرایند پذیرش
مدیریت جامع پسماند روستایی، نشریه محیطزیست طبیعی:
.779- 7(. ص 729 (88
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=258865
- یزدانی، ه. و شمس، ع.، 0792 . تأثیر سرمایه اجتماعی بر
رفتار زیستمحیطی روستاییان شهرستان مریوان، فصلنامه
.62- 0(. ص 32 ( آموزش محیطزیست و توسعه پایدار: 0
http://ensani.ir/fa/article/377054/
- -Alam, S., Fatima, A. and Butt, M.S., 2007. Sustainable Development in Pakistan in the Context of Energy Consumption Demand and Environmental Degradation Journal of Asian Economics: 18(5), p. 825-837.
https://econpapers.repec.org/article/eeeasieco/
- Berenguer, J., Corraliza, J.A. and Martín, R., 2005. Rural-Urban Differences in Environmental Concern, Attitudes, and Actions. European Journal of. Psychological Assessment: 21(2), p. 128-138.
https://psycnet.apa.org/record/2005-02751-006
- Bossel, H., 1999. Indicators for Sustainable Development; Theory, Method, Application, IISD, International Institute for Sustainable Development, Canada, 124 p.
-Brodhag, C. and Taliere, S., 2006. Sustainable development strategies: Tools for policy coherence, Natural Resources Forum: 30, p. 136-145.
- Castilho, L.C., De Vleeschouwer, K.M., Milner-Gulland, E.J. and Schiavetti, A., 2018. Attitudes and Behaviors of Rural Residents Toward Different Motivations for Hunting and Deforestation in Protected Areas of the Northeastern Atlantic Forest, Brazil. Tropical Conservation Science: 11, p. 1-14.
https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1940082917753507
- Chen, Y., 2017. Practice of Environmentally Significant Behaviours in Rural China: From Being Motivated by Economic Gains to Being Motivated by Environmental Considerations. behavioral sciences: 7(59), p. 1-16.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5618067/
- Dunlap, R.E. and Van Liere, K.D., 2008. The New Environmental Paradigm, The Journal of Environmental Education: 40(1), p. 19-28.
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3200/JOEE.40.1.19-28
- Geno, B., 2000. Replacing the New Environmental Paradigm(NEP) with an Ecolo gically Sustainable Development Paradigm(ESDP): Testing Scale Items on Rural and Regional Australian Occupational Groups. Sociological Sites/Sights, TASA Conference, Adelaide: Flinders University, p. 36-52.
- Groat, L.N. and Wang, D., 2002. Architectural research methods, New York: John Wiley and Sons, 467 p.
https://www.wiley.com/en-gb/Architectural+Research+Methods,+2nd+Edition-p-9780470908556
- Hilden, M., 1997. Guidelines for Environmental Impact Assessment (EIA) in the Arctic, Finnish Ministry of the Environment, Finland, 50 p.
- Huddart-Kennedy, E., Beckley, T.M., McFarlane, B.L. and Nadeau, S., 2009. Rural-Urban Differences in Environmental Concern in Canada. Rural Sociology: 74(3), p. 309-329.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1526/003601109789037268
- Kumar Thakur, B., Sekhar Rout, H. and Chakraborty, T., 2014. Environmental Degradation, Sustainable Development and Human Well-being: Evidence from India. Journal of. Commerce and Management: 1(1), p. 101-120.
http://www.i-scholar.in/index.php/MJCMJPI/article/view/59711
- Nordlund, A. and Garvill, J., 2002. Value Structure behind Pro-environmental Behaviors, Journal of Environmental and Behaivior: 34(6), p. 740-756.
https://www.researchgate.net/publication/249624481_Value_Structures_Behind_Proenvironmental_Behavior
- Oskamp, S., 2000. Psychological contributions to achieving an ecologicaly sustainable future for humanity. Journal of. Social Issues: 56(3), p. 373-390.
https://www.researchgate.net/publication/227740320
- Report of the world commission on environment and development: Our common future, 1987. Oxford University Press, 300 p.
https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
- UNCCD secretariat, 2013. A Stronger UNCCD for a Land-Degradation Neutral World, IssueBrief, Bonn, Germany, 15 p.
https://catalogue.unccd.int/225_Stronger_UNC
- - Mensah, J., 2019. Sustainable development: Meaning, history, principles, pillars, and implications for human action: Literature review. Cogent Social Sciences: 5(1), p. 1-21.
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23311886.2019.1653531
- Yale University, 2018-2020. Iran-Environmental Performance Index. https://epi.yale.edu/ (1399/4/12).
)