نویسندگان
1
استادیار، گروه برنامهریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران
2
کارشناس ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
رشد ناموزون محدوده های شهری و منطقهای از مشخصه های بارز کشورهای جهان سوم محسوب می گردد. مطالعه حاضر به بررسی کاربرد مدل های تصمیم گیری چندمعیاره در سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان تهران با استفاده از نماگرهای مختلف می پردازد. مهمترین اهداف تحقیق، شناخت میزان نابرابری شهرستان های استان و ارائه راهکارهایی برای کاهش نابرابری در سطح منطقه ای می باشد. بدیهی است انجام چنین تحقیقی می تواند وضعیت مناطق مرکزی و حاشیه ای از نظر تمرکز خدمات را نشان داده و روند منطقی برنامه ریزی در سطح استان را به نمایش بگذارد. روش پژوهش به صورت روش توصیفی- تحلیلی می باشد، به طوری که با استفاده از 35 نماگر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و زیربنایی به تحلیل این نابرابری پرداخته شده است. در این راستا ابتدا با استفاده از مدل ANP، وزن هر یک از نماگرها و متغیرها تعیین گردید و سپس با استفاده از مدل TOPSIS، VIKOR، SAR و روش ترکیبی به رتبهبندی میزان توسعه یافتگی هر یک از شهرستانهای استان اقدام گردیده است. نتایج گویای عدم تعادل های منطقه ای در سطح استان تهران است، به گونه ای که تمرکز بالای امکانات در شهرستان های تهران و شمیرانات، و فقدان خدمات کافی در سایر شهرستان های استان به وضوح قابل مشاهده است. شهرستان شمیرانات با ضریب برخورداری ۶۱۵۵/0 به عنوان برخوردارترین شهرستان استان و شهرستان ملارد نیز با ضریب برخورداری 739/0 محرومترین شهرستان استان می باشد و این نشان دهنده شکاف بالای اقتصاد منطقه ای در سطح استان می باشد.
- اسماعیل زاده، ح.، کفاشی، ا.، حیدری، س.، و روی دل، ج.،
0090 . تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات حمل و
نقل، و ارتباطات در جغرافیای استانهای مرزی )مطالعه
موردی: شهرستانهای استان خراسان شمالی(، نشریه
- جغرافیایی سرزمین، تابستان، دوره 0۵ ، شماره 2، ص 03
.۵0
https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/61840
- اسماعیل زاده، ح. و افضلی، ز.، 0090 . استراتژی بهینه
تحقق عدالت فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری با
استفاده از مدل ترکیبی )مطالعه موردی: شهر بناب(،
.32- 00 (، ص 23 ( فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری: 0
https://civilica.com/doc/1263451/
- - اسماعیل زاده، ح.، کرباسی، پ.، روی دل، ج.، افضلی، م. و
افضلی، ز.، 0093 . تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و خدمات
شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از روش ترکیبی
)مطالعه موردی: شهر بناب(، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای
برنامهریزی .2۵1- 2(، ص 200 ( شهری: 0
https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_59162.html
- امیری، م. و دارستانی فراهانی، ا.، 0092 . تصمیمگیری با
معیارهایی چندگانه، تهران، نشر دانشگاهی کیان.
- حسامیان، ف.، اعتماد، گ. و حائری، م.، 0013 . شهرنشینی
در ایران، چاپ سوم، انتشارات آگاه، تهران.
- رفیعی، م.، 0091 . سنجش توسعه صنعتی مناطق کشور،
مرکز تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.
- روزبهان، م.، 0099 . مبانی توسعه اقتصادی، انتشارات تابان.
- روستایی، ش. و باقری، م.، 0019 . بررسی عملکرد شهرهای
کوچک در توسعه منطقهای )مطالعه موردی: بخش مرکزی
شهرستان رزن( ، فصلنامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس:
.20- 0(، ص 3 (2
- زالی، ن. و احمدی، ح.، 0090 . سازماندهی فضایی استان
آذربایجانشرقی با رویکرد برنامهریزی منطقهای در افق
- 00 (، ص 39 ( چشمانداز، فصلنامه برنامهریزی منطقهای: 0
.90
http://jzpm.miau.ac.ir/article_458.html
- زنگیآبادی، ع.، احمدیان، م.، شاهسونی، م.ج. و علیزاده،
ج.، 0092 . تحلیل فضایی توسعه منطقهای در استان بوشهر
با بهرهگیری تلفیقی از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره،
- فصلنامه برنامهریزی منطقهای، سال سوم، شماره 02 ، ص 0
.01
http://jzpm.miau.ac.ir/article_311.html
- سالنامه آماری استان تهران، 0019 . استانداری تهران،
معاونت برنامهریزی، دفتر آمار و اطلاعات.
- طاوسی، ت.، اسکندیثانی، م. و حسینزادهکرمانی، م.،
0090 . قابلیتها و تنگناهای توسعه محور شرق در شرایط
امروز ایران و منطقه، مطالعات و پژوهشهای شهری و
.011- 0(، ص 99 ( منطقهای: 02
https://urs.ui.ac.ir/article_20010.html
- عبدالله زاده، غ. و شرف زاده، ا.، 0090 . سطحبندی توسعه
منطقهای در ایران )کاربرد رهیافت نماگر ترکیبی( ، مجله
- 00 (، ص 00 ( مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای: 0
.۵2
- قرهباغیان، م.، 0093 . اقتصاد رشد و توسعه، انتشارات نشر
نی.
- قنبری، ا.، 0091 . "قطبهای رشد به مثابه رویکردی در
عدم تعادلهای ناحیهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی
.92- 00 (، ص 31 ( فضای جغرافیایی: 00
https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/63670
- مرصوصی، ن.، حکمتنیا، ح.، پورمحمدی، م.ر. و نظمفر،
ح.، 0019 . تحلیل استراتژیهای توسعه منطقهای در
2(، ص ( آذربایجان شرقی، جغرافیا و برنامهریزی منطقهای: 0
.۵2-30
- مرکز آمار ایران، 0091 ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
- موحد، ع. و مسعودیراد، م.، 0011 . بررسی نقش و
کارکردهای شهرهای میانی در توسعهی اقتصاد منطقهای
)مطالعه موردی: شهر بروجرد( ، مجله جغرافیا و توسعه
.003- ناحیهای: 02 ، ص 023
https://jgrd.um.ac.ir/article_26404.html
- هادیانی، ز. و رحیمی، و.، 0092 . نقش شهرهای میانی در
توسعه منطقهای، مطالعه موردی: شهر ایرانشهر، نشریه
.09- 01 (، ص 29 ( تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی: 00
https://getjson.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=211715
- - Hanson, N.M., 1981. "development from above: the Centre-down development paradigm", in W.B. Stohr and D.F. Taylor, development from above or below? John and Sons, Chic ester.
- Lee, N., 2010. "Inequality as an obstacle to world political community and global social justice", Oxford University. Paper to be presented at the SGIR 7th annual conference on international relations, Sweden, September 9-11.
- Noor bakhsh, F., 2002. "Human Development and Regional Disparities in Iran: a Policy Model", Journal of International Development: 14, p. 927-949.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/jid.914
- Shankar, R., and Shah, A., 2003. “Bridging the Economic Divide within Countries: A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Disparities”، World Development: 31(8), p. 1421-1441.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X03000986
)