نویسندگان
1
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی
2
دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
باران های ابر سنگین و سیل آسای غیرطبیعی در مناطق خشک و کم باران و با پوشش گیاهی تنک در اغلب موارد منجر به رخداد سیلاب های سنگین و غیرقابل پیش بینی شده و همه ساله خسارات سنگینی در بخش های تاسیسات زیر بنایی، عمرانی و کشاورزی برای مناطق جنوبی کشورمان به بار می آورند. هدف اصلی تحقیق حاضر تبیین ساز و کار همدید و ترمودینامیکی بارش فراگیر و سنگین رخ داده 19 و 20 نوامبر 2013 برابر با 28 و 29 آبان 1392 در سواحل جنوبی کشور است. در روش پژوهش، از دادهای بارش روزانه 8 ایستگاه همدید و داده های رقومی مرکز ملی پیشبینی محیطی آمریکا در سال 2013 استفاده شد. نتایج نشان داد که در روزهای بارش زبانه کم فشار سودانی به صورت مستقل باعث بارندگی های این دوره، گردیده است در سطوح بالا نیز ناوه عمیق حاصل از مرکز چرخندی بسته شده بر روی جنوب عراق، با راستای شمالی- جنوبی و با حرکت شرق سوی خود بر روی نیمه جنوبی ایران هوای ناپایدار را واگرا کرده است و با ریزش هوای سرد بر روی دریای سرخ و سودان و فرارفت هوای گرم و مرطوب توسط پرفشار عربستان که بر روی دریای عمان و عرب واقع شده است، عمق ناوه را افزایش داده و باعث تشدید جریانات جنوبی بر روی منطقه شده است. بررسی نقشه های وزش رطوبتی نشان داد در تراز 1000 و 850 هکتوپاسکال دریای عرب، سرخ، عمان و خلیج فارس نقش اصلی را در تقویت و تأمین رطوبت سامانه کم فشار سودانی در رخداد بارش داشته است. اما در تراز 700 و 500 هکتوپاسکال تنها دریای سرخ و خلیج فارس به فرارفت رطوبت به درون سامانه بارشی کمک کردهاند. استقرار رودباد جنب حاره بر جلوی ناوه و واگرایی بالایی در تقویت سامانه کم فشار سودانی و رخداد بارش های فراگیر جنوب کشور نقش اصلی را داشته است.
- آزادی، م.، رضازاده، پ.، میرزایی، ا. و وکیلی، غ.،
9981 . پیشبینی عددی سیستمهای زمستانی روی
ایران، مطالعه مقایسهای پارامترهای فیزیکی؛ هشتمین
کنفرانس دینامیک شارهها؛ دانشگاه تبریز.
https://civilica.com/doc/30234 /
- امیدوار، ک.، 9980 . تحلیل همدیدی سیستمهای
باران زا و امکان افزایش بارش آنها بوسیله باروری ابرها
در منطقه کرمان، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی،
.91- 10 (، ص 91 ( http://ensani.ir/fa/article/45349
- امیدوار، ک.، 9981 . تحلیل شرایط سینوپتیکی و
ترمودینامیکی رخداد بارش در منطقه شیرکوه،
.89- پژوهشهای جغرافیایی: ) 11 (، ص 18
https://journals.ut.ac.ir/article_18522.html
. - امیدوار، ک.، تنی نظام ابراهیمی، ر. و قیاثی، ا.، 9910
واکاوی همدیدی دینامیکی بارش ابر سنگین 1 آذر
9919 مطالعه موردی )کهگیلویه و بویراحمد، فصلنامه
.99- 19 (. ص 91 ( جغرافیای طبیعی: 99
http://jopg.iaularestan.ac.ir/article_545396.html
- برنا، ر.، 9911 . شناسایی الگوهای همدید بارشهای
سنگین در حوضه مارون )مطالعه موردی: بارش 11 آبان
- 91 (. ص 10 ( 9911 ، فصل نامه جغرافیای طبیعی: 9
.10
http://jopg.iaularestan.ac.ir/article_536181.html
- براتی، غ. و حیدری، ا.، 9981 . ردهبندی منابع رطوبتی
،»)9181- بارشهای غرب ایران )سال آبی 9181
مجموعه مقالات سومین کنفرانس منطقهای و اولین
کنفرانس ملی تغییر اقلیم، اصفهان.
https://civilica.com/doc/12454 /
- توسلی، ب.، سلطانیان، ف.، پزشکی راد، غ. و چیذری،
م.، 9981 . نقش توسعه پایدار در حفاظت از محیط
زیست، دومین همایش ملی کشاورزی و بوم شناختی
ایران، گرگان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
گرگان، 11 تا 18 مهر.
https://civilica.com/doc/28100 /
- ذکی زاده اوماسلان علیا، م.، سلیقه، م. و ناصرزاده، م.،
9910 . تحلیل آماری و سینوپتیکی مؤثرترین الگوی
رودباد ایجاد کننده بارشهای سنگین، مخاطرات محیط
.18- 91 (، ص 99 ( ، طبیعی، 0
http://ensani.ir/fa/article/381316
- علیجانی، ب.، 9989 . آب و هواشناسی سینوپتیک،
چاپ اول، نشر سمت، تهران، 181 ص.
- سبزی پرور، ع.، 9900 . بررسی سینوپتیکی
- سیستمهای سیل زا در جنوب غرب ایران، به راهنمایی:
محمد خیر اندیش، پایاننامه کارشناسیارشد واشناسی،
دانشگاه تهران، مؤسسه ژئوفیزیک.
- حجازی زاده، ز.، پژوه، ف. و جعفری همبری، ف.،
9910 . آشکارسازی شرایط همدید مؤثر بر
خشکسالی و ترسالیهای شدید و فراگیر در نیمه
شرقی ایران، ،)9( ، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 0
.910- ص 991
http://ensani.ir/fa/article/392144 /
- عزیزی، ق. و صمدی، ز.، 9981 . تحلیل همدید سیل
18 مهر 9981 در استانهای گیلان و مازندران،
.01- پژوهشهای جغرافیایی: ) 10 (، ص 19
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=67054
- قویدل رحیمی، ی.، 9910 . نگاشت و تحلیل همگرایی
جریان رطوبت جو طی بارش فوق سنگین ناشی از
طوفان حارهای فت در سواحل چابهار، فصلنامه مدرس
1(، ص ( علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش فضا: 91
.991-909
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=152089
- گندمکار، ا.، 9981 . بررسی همدیدی بارشهای شدید
در نواحی جنوبی استان بوشهر، مجله چشم انداز
.11- جغرافیایی، ) 90 (، ص 01
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=137032
- لشکری، ح.، 9981 . مکانسیم تکوین، تقویت و توسعه
مرکز کم فشار سودان و نقش آن بر بارشهای جنوب و
جنوب غرب ایران، پژوهشهای جغرافیایی، ) 11 (، ص
.80-11
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=4634
- مرادی، ح.، 9989 . پیشبینی سیلاب براساس موقعیتهای سامانههای همدیدی در شمال شرق ایران،
.911- فصلنامه تحقیقات جغرافیایی: ) 01 (، ص 919
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=29151
- مفیدی، ع. و زرین، ا.، 9981 . بررسی سینوپتیکی تأثیر
سامانههای کم فشار سودانی در وقوع بارشهای سیلزا
- در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی: ) 00 (، ص 991
.999
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=39446
- مفیدی، ع.، 9989 . بررسی سینوپتیکی بارشهای
سیلزا با منشاء منطقهی دریای سرخ در خاورمیانه،
.09- فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، ) 01 (، ص 19
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=29152
- مسعودیان، س.، 9981 . شناسایی رژیم بارش ایران به
،) روش تحلیل خوشهای، پژوهشهای جغرافیایی: ) 11
.19- ص 10
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=37328
- مسعودیان، س.، 9900 . بررسی نظام تغییرات زمانی-
مکانی بارش در ایران زمین، پایاننامه دکتری؛ به
راهنمایی حسنعلی غیور؛ دانشگاه اصفهان؛ دانشکده
ادبیات و علوم انسانی؛ گروه جغرافیا.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=68581
- مسعودیان، س.، 9910 . آب و هوای ایران، چاپ اول،
نشر شریعه توس.
- محمودآبادی، م.، امیدوار، ک.، مظفری، غ.، نارنگی
فرد، م.، مزیدی، ا. و فاطمی، م.، 9911 . تحلیل همدید
اثرات پدیده بلاکینگ بر بارشهای سیلابی فروردین ماه
9911 در نیمه جنوبی ایران، پژوهشهای اقیمشناسی:
.81- 11 (، ص 10 ( 0
https://clima.irimo.ir/article_42077.html
- Buzzi, A., 2014. Interactive comment on Heavy rainfall episodes over Liguria of autumn 2011: numerical forecasting experiments", Nat. Hazards Earth Syst. Sci. Discuss, 1, p. C2810–C2812. https://www.researchgate.net/publication/307683256
- Changnon, S.A., 2001. Damaging Thunderstorm Activity in the United States.
- Bulletin of the American, Meteorological Society, v.18(4), p. 597-608.
https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/82/4/15200477_2001_082_0597_dtaitu_2_3_co_2.xml.
- Ch, C., 2011. Orographic effects on localized heavy rainfall events over southwestern Taiwan on 27 and 28 June 2008 during the post-Mei-Yu period. Atmospheric Research, 101, p. 595-610.
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169809511000974
- Dayan, U. and Abramski, R., 1983. Heavy Rain in the Middle East Related to Unusual Jet Stream Properties’’, Ball, Bulletin American Meteorological Society, v. 64(10), p. 1138-1140.
https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/64/10/15200477_1983_064_1138_hritme_2_0_co_2.xml - Ghavidel, Y. and Jafari Hombari, F., 2020. Synoptic analysis of unexampled super-heavy rainfall on April 1, 2019, in west of Iran. Nat Hazards, 104, p. 1567-1580. https://doi.org/10.1007/s11069-020-04232-0 - Helali, J., Momenzadeh, H. and Salimi, S. et al. 2021. Synoptic-dynamic analysis of precipitation anomalies over Iran in different phases of ENSO. Arab J Geosci 14, 2322. https://doi.org/10.1007/s12517-021-08644-5
- Junker, N., Schneider, S. and Fauver, L., 1999. A Study of Heavy Rainfall Events during the Great Midwest Flood of 1993 Weather. Forecasting, 14, p. 52-73.
https://journals.ametsoc.org/view/journals/wefo/14/5/15200434_1999_014_0701_asohre_2_0_co_2.xml
- Kahan, R., Baruch, E., Dayan, U., 2002. ‘’Synoptic Climatology of Major Floods in the Negev Desert’’, Journal Climatol, 22(9), p. 867-882. https://rmets.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/joc.766
- Koji, N., Schneider, S. and Ch, C., 2007. Identification of typical synoptic patterns
- causing heavy rainfall in the rainy season in Japan by a Self-Organizing Map, Atmospheric Research, 83, p. 185-200. https://www.researchgate.net/publication/223922958
- Kidson, J.W., 2000. An analysis of New Zealand synoptic types and their use in defining
weather regimes: Int. J. Climatol, 20, p. 299-316.
https://doi.org/10.1002/(SICI)10970088(20000315)20:3<299::AIDJOC474>3.0.CO;2-B
- McGuirk, J.P., Thompson, A.H. and Schaefer, J.R., 1988. An Eastern Pacific Tropical Plume, AMS Journals Online’s, 116, p. 2505-2521.
https://journals.ametsoc.org/view/journals/mwre/116/12/15200493_1988_116_2505_aeptp_2_0_co_2.xml
- Schulter, I. and Schadler, G., 2010. Sensitivity of heavy precipitation forecasts to small modifications of large- scale weather patterns for Elbe River, Journal of Hydrometeorology, 11, p. 198-210.
https://journals.ametsoc.org/view/journals/hydr/11/3/2010jhm1186_1.xml
- United Nations, 1992. Rio Declaration on Environment and Development [Online].www.jus.uio.no/lm/environmental. dev elopment.rio.declaration [cited 23 July 2005]
- Yarnal, B., Comrie, A.C., Frakes, B. and Brown, D.P., 2001. Developments and prospects in synoptic climatology, International Journal of Climatology, 21(15), p. 1923-1950. https://doi.org/10.1002/joc.675
)