ریزپهنه بندی آسیب پذیری ناشی از سیلاب در شهر بابل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه میراث طبیعی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

2 c

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

4 دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.

چکیده

جهت شماتیک نمودن سطح آسیب­پذیری ناشی از سیلاب در شهر بابل، از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی با متغیرهای نوع کاربری اراضی، میزان فرسودگی بافت، فاصله از شبکه ارتباطی، فاصله از رودخانه، ارتفاع رواناب، شیب، تراکم آبراهه و ارتفاع بهره گرفته شد. اولویت‌بندی و تعیین روابط بین این متغیرها با آسیب­پذیری، از طریق روش AHP انجام گرفت و بر اساس نظرات کارشناسی، ماتریسی به ابعاد 7×7 جهت تعیین وزن معیار متغیرها برای تهیه نقشه آسیب­پذیری ایجاد شد. وزن­های معیار برای عامل­های نوع کاربری اراضی و میزان فرسودگی بافت 35/0، فاصله از شبکه ارتباطی 24/0، فاصله از رودخانه 16/0، ارتفاع رواناب 10/0، شیب 07/0، تراکم آبراهه 044/0 و برای متغیر ارتفاع 03/0 محاسبه شده است؛ بنابراین، نوع کاربری اراضی و میزان فرسودگی بافت بیش­ترین و ارتفاع کم­ترین وزن را در تهیه نقشه آسیب­پذیری دارند. پس از محاسبه وزن نسبی و با استفاده از معادله بدست آمده از ضرایب متغیرها، نقشه آسیب‌پذیری سیلاب شهر بابل با استفاده از فرمت­های تحلیلی در محیط ArcMap در پنج طبقه آسیب­پذیری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه گردید. طبقه آسیب­پذیری خیلی زیاد، منطبق بر پهنه­های بافت قدیمی شهر و بخش­هایی از آن است که بیش‌ترین تراکم ساختمان­های مسکونی و شبکه معابر یا به عبارتی سطوح نفوذناپذیر را دارند. پهنه­های آسیب­پذیری خیلی زیاد بیش­تر در مرکز شهر و حریم رودخانه قابل مشاهده می­باشد. این در حالی است که گسترش اراضی باغی و کشاورزی و کاهش تراکم سطوح نفوذناپذیر (کاربری مسکونی و معابر) سبب کاهش آسیب­پذیری سیلاب در بخش­های حاشیه­ای شهر شده تا جایی که طبقه آسیب‌پذیری خیلی کم منطبق بر همین بخش­ها بوده است. در مجموع قرار گرفتن 38 درصد از مساحت شهر بابل در رده­های آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیاد، نشان از آسیب­پذیری نسبتاً بالای این شهر در برابر بروز سیلاب دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Sub-Zoning of Flood Vulnerability in the Babol City

نویسندگان [English]

  • Khabat Derafshi 1
  • Hassan Sadough 2
  • Akbar Mehjou nejad 3
  • shahin khaledi 4
1 Assistant professor, Natural Heritage Department, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism
2
3
4
چکیده [English]

Vulnerability caused by the flood is complex and fluctuation. The flood vulnerability is depended on the phenomena such as precipitation, runoff and its accumulated and amount of vulnerability lowland areas of flood. Flood vulnerability be varied over time and from region to another that its reason for natural special circumstances . In order to drawing schematic of vulnerability surface caused by flood in Babul city, we used Analytical Hierarchy Process model (AHP) with variables namely: lands use, old texture, distance from transportation network and river, runoff height, slope, channel density and height. Priority and determination relationship between these variables with the vulnerability carried out through AHP method. The weight of criteria were: land use and old texture 0.35, distance transportation network 0.24, distance from river 0.16, runoff height 0.10, slope 0.07, density of channel 0.044 and for variable height 0.03. Therefore, land use and old texture gained minimum and maximum weights. After calculating the relative weights and using the equation obtained from the coefficients of the variables, Babul city flood vulnerability map was prepared by using the analysis formats in Arc Map in five vulnerability class: very low, low, medium, high and very high. Very high vulnerability class based on old texture mapping of the old texture of Babul and parts it is that density is highest or impermeable surfaces is highest. Very high vulnerability area is visible more in downtown and the river surrounding. However, the expansion of agriculture lands and reduced density of impermeable surfaces (use of residential and passageways) led to reduce flood vulnerability in city. Area of very low vulnerable class and very high vulnerable are 4.3, 9.3, 5.9, 4.7 and 7.7, kilometers respectively. The low vulnerable class and very high vulnerable class including 29.1 and 23.9 percentage of Babul city area, respectively. Finally locating 38 percentages from Babul city in very high and very high vulnerable is indicating high relatively vulnerable of this city in flood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flood Vulnerability
  • AHP
  • Criteria Weight
  • Babol City

مراجع

  • درفشیی، ..، 9911 ، بررسیی تغییرات فضایی سیلاب در
    کلانشیهر تهران، پایاننامه کارشیناسیی ارشید، دانشگاه
    شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، 999 صفحه.
    - درفشییی، ..، 9911 ، عوامل مؤ ر بر تغییرپذیری فضییایی
    ریسییک سیییلاب در کلانشییهر تهران، تحلیل فضییایی
    ،946- 1(، ی 925 ( مشاطرات محیطی: 1
    http://dx.doi.org/10.29252/jsaeh.7.3.125 .
    - زبردسیت، ا.، 9991 ، کاربرد فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی
    در برنامهریزی شیییهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا:
    .29- 91 (، ی 99 (
    https://journals.ut.ac.ir/article_13624_2bf4e3907f825cf5f07eb3af7820579e.pdf.

    • مالیفسیکیس، ی.، 9915 ، سامانه اطلاعات جغرافیایی و
      تحلیل تصیییمیم چند معیاری، مترجم: پرهیزکار، اکبر و
      یفاری گیلانده، عطا، چاپ چهارم، انتشارات سمت، 619
      صفحه
    • Abe, C., Lobo, F., Dibike, Y., Costa, M., Dos Santos, V., & Novo, E. 2018. Modelling the effects of historical and future land cover changes on the hydrology of an Amazonian Basin. Water, 10(7), 1-19. https://www.mdpi.com/2073-4441/10/7/932. - Alcántara-Ayala, I. 2002. Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries. Geomorphology, 47(2), 107-124. http://dx.doi.org/10.1016/S0169-555X(02)00083-1. - Beighley, R. E., & Moglen, G. E. 2002. Trend assessment in rainfall-runoff behavior in urbanizing watersheds. Journal of Hydrologic Engineering, 7(1), 27-34.
      http://dx.doi.org/10.1061/(ASCE)1084-0699(2002)7:1(27).
      - Bhattacharya, N. 2010. Flood risk assessment in Barcelonese France, Thesis for degree of Master of Science in International institute for geo-information science and earth observation Enscheda (ITC), the Netherlands.
      http://www.ano-omiv.cnrs.fr/images/Publications/PDFs/Ubaye/MsCThesis/2010-Bhattacharya_MScThesis.pdf. - Campana, N. A., & Tucci, C. E. 2001. Predicting floods from urban development scenarios: case study of the Dilúvio Basin, Porto Alegre, Brazil.Urban Water, 3(1), 113-124.
      http://rhama.com.br/blog/wp-content/uploads/2017/01/predicting-floods-from-urban-developmente-scenarios-diluvio-basin-porto-alegre.pdf.
      - Hawley, R. J., & Bledsoe, B. P. 2011. How do flow peaks and durations change in suburbanizing semi-arid watersheds? A southern California case study. Journal of Hydrology, 405(1), 69-82. http://dx.doi.org/10.1016/j.jhydrol.2011.05.011.
      - IF-NET 2005.Flood net brochure, the Floods of 2005 in Switzerland. Synthesis Report on the Event Analysis. Federal Deoartment for the Environment, Transport, Energy and communications DETEC, 24pp. https://www.preventionweb.net/files/10580_index1.pdf.
      - Jinfeng, Y., 2002. Generating ranking groups in Analytical Hierarchy Analysis. Dublin. John wily & Sons press. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2601975. - Liu, Y. B., De Smedt, F., Hoffmann, L., & Pfister, L. 2005. “Assessing land use impacts on flood processes in complex terrain by using GIS and modeling approach”. Environmental modeling & assessment, 9(4), 227-235. https://doi.org/10.1007/s10666-005-0306-7.
      - Nirupama, N., and Simonovic, S. P., 2007. Increase of flood risk due to urbanization: A of Urban Watersheds in the United States. U.S. Geological Survey. DOI: 10.1007/s11069-006-0003-0.
      - NOAA/NWS. 2009. Flood losses: complication of flood loss statistics [Online]. NOAA Gov. Climate Research Centre. Available: http://www.wheather.gov/oh/hic/flood stats/Flood Loss time series.shtml [Accessed 25.08.2009]. - Poff, N. L., Bledsoe, B. P., & Cuhaciyan, C. O. (2006). Hydrologic variation with land use across the contiguous United States: geomorphic and ecological consequences for stream ecosystems. Geomorphology, 79(3), 264-285. http://dx.doi.org/10.1016/j.geomorph.2006.06.032. - Puno, R.C.C., Puno, G.R., & Talisay, B.A.M. (2019). “Hydrologic responses of watershed assessment to land cover and climate change using soil and water assessment tool model”. Global Journal of Environmental Science Management, 5(1), 71-82. https://dx.doi.org/10.22034/gjesm.2019.01.06. - Saaty, T. L. (2004). Mathematical methods of operations research. Courier Corporation. Courier Corporation, Business & Economics, 460pp. https://books.google.com.ni/books?id=muSCOkuD8_IC.
    • Saghafian, B., Farazjoo, H., Bozorgy, B., & Yazdandoost, F. (2008). Flood intensification due to changes in land use. Water resources management, 22(8), 1051-1067. http://dx.doi.org/10.1007/s11269-007-9210-z. - Sauer, V. B., Thomas Jr, W. O., Stricker, V. A., & Wilson, K. V. (1983). Flood characteristics of urban watersheds in the United States (No. 2207). USGPO. https://doi.org/10.3133/wsp2207.
    • - Suriya, S., & Mudgal, B. V. (2012). “Impact of urbanization on flooding: the Thirusoolam sub watershed–a case study”. Journal of Hydrology, 412, 210-219. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2011.05.008. - Wheater, H., & Evans, E. (2009). Land use, water management and future flood risk. Land Use Policy, 26, S251-S264. http://dx.doi.org/10.1016/j.landusepol.2009.08.019.
    •  

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار