مقایسه و تحلیل سطح پایداری محله های شهری (مورد مطالعه: بجنورد)

نیک پور, عامر; سلیمانی, محمد; اکبری, فاطمه; محمدیاری, بهناز

doi:10.52547/sdge.3.5.36

مقایسه و تحلیل سطح پایداری محله های شهری (مورد مطالعه: بجنورد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران

² دانشگاه مازندران

10.52547/sdge.3.5.36

چکیده

یکی از نیازهای اساسی و مشترک انسان‌ها شکل‌گیری نظام محله‌ای پایدار است. چرا که توسعه شهرنشینی و روند افزایش جمعیت شهری سبب بروز مسائلی چون استفاده بی‌رویه از منابع، آلودگی محیط‌زیست، افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی و کالبدی در سطح جوامع شهری شده است. از آنجا که محله های شهر بجنورد وضعیت مناسبی از پایداری را نشان نمی‌دهد، پژوهش حاضر با هدف سنجش و مقایسه سطح پایداری محله های بجنورد شکل گرفته‌ است. برای بررسی وضعیت پایداری این شهر، از شاخص های مرتبط با پایداری در زمینه‌های جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی بهره‌گرفته شد. سپس با توجه به تعداد زیاد شاخص‌ها، از تحلیل عاملی موجود در نرم افزار spss به منظور کاهش تعداد شاخص‌ها استفاده گردید و در محیط Arc Map، نقشه محله ها از نظر پایداری و ناپایداری ترسیم گردید. نتایج حاصل نشان داد که محله‌هایی با سطوح پایداری پایین در قسمت های شمالی، شمال غربی و شمال شرقی شهر قرار دارند، این محله‌ها 42 درصد جمعیت و 98/47 درصد مساحت شهر را شامل می‌شوند. در مقابل، محله های با سطوح پایداری بالا، بیشتر در بخش مرکزی شهر شکل گرفته اند که این محله ها در مجموع 52/45 درصد از جمعیت و 57/30 درصد از مساحت شهر را در بر گرفته اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Comparison and analysis of the level of sustainability of urban neighborhoods (case study: Bojnourd)

نویسندگان [English]

Amer Nikpour ¹
Mohammad Soleymani ²
Fatemeh Akbari ²
Behnaz Mohammadyari ²

¹ Department of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran,

² University of Mazandaran,

چکیده [English]

One of the basic and common needs of human beings is the formation of a stable neighborhood system. Because the development of urbanization and the trend of increasing urban population has caused issues such as improper use of resources, environmental pollution, increasing social anomalies and economic and physical problems at the level of urban communities. Since the neighborhoods of Bojnourd city do not show a good situation of sustainability, the present study has been formed with the aim of measuring and comparing the level of sustainability of Bojnourd neighborhoods. To assess the sustainability of the city, indicators related to sustainability in the fields of population, social, economic, cultural and physical were used. Then, in order to evaluate more accurately and reduce the number of indicators, factor analysis was used and the map of neighborhoods in terms of stability and instability was drawn in Arc Map. The results showed that neighborhoods with more unstable levels are located in the northeastern, northwestern, southern and southwestern parts of the city, these neighborhoods with 48% of the city area, about 42% of the population. In contrast, sustainable neighborhoods are mostly formed in the central part of the city, which also covers about 45% of the population with 31% of the area. The neglect of urban management to the considerations of sustainable urban development and the lack of organization of dysfunctional and worn-out structures are the most important reasons for this significant difference.

کلیدواژه‌ها [English]

Sustainable urban development
factor analysis
ranking
urban neighborhoods
Bojnourd

مراجع

آقاجانی، ح. و تقوایی، م.، 1398. «تحلیل فضایی شاخصهای شهر پایدار در کلانشهر مشهد»، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک: 10(37). 39-23،

http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/article-1-1546-fa.html

آقاجانی، ح.؛ و تقوایی، م.، 1399. «بیان جغرافیایی پایداری محلات شهری مبتنی بر تحلیل چند معیاره فضایی، نمونه موردی: کلانشهر مشهد»: جغرافیا و توسعه ناحیه ای: 1 (18)، 280-253.

https://jm.um.ac.ir/article_39440.html

بزی، خ. ر؛ موسیزاده، ح. حسیننژاد.، 1396. «پایداری اقتصادی و اجتماعی محلههای شهری با استفاده از تکنیک تصمیمگیری چند معیاره (AHP)، مورد شناسی: محلههای منطقه یک شهر گرگان»، جغرافیا و آمایش شهری: 25 (7)، 124-105.

https://gaij.usb.ac.ir/article_3480.html

تقوایی، م. و صفرآبادی، ا.، 1392. «توسعه پایدار شهری و برخی عوامل موثر بر آن، مورد مطالعه: شهر کرمانشاه»، مطالعات جامعه شناختی شهری: 6 (3)، 22- 1. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=200719

ربیعیفر، و. زیاری، ک. ا؛ حقیقت ن، غ. ر.، 1392. «ارزیابی توسعه پایدار شهر زنجان از دیدگاه زیست محیطی بر پایه تکنیک SWOT»، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای: 16 (4)، 130- 105.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=204185

زبردست، ا. 1396.، «کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مورد پژوهش سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلانشهر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی: 2 (22)، 5-18.

https://jfaup.ut.ac.ir/article_63989.html

زبردست، ا. و مضانی، ر.، 1395. «سنجش فقر شهری و ارتباط آن با دسترسی به خدمات شهری در شهر قزوین»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی: 2 (21) 54-45.

https://jfaup.ut.ac.ir/article_60160.html

زیاری، ک. ا. . همقدم، ن.، 1400. «واکاوی سطح پایداری در تئوری توسعه و برنامه ریزی محلات مورد مطالعه: محلات منطقه سه شهر گرگان»، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی: 76 (25)، 141-158.

https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_13153.html

زیاری، ک. ملکی، ر. و معمری، ا.، 1398. «تحلیل و ارزیابی پایداری اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار شهری مورد مطالعه: شهرستانهای استان خراسان شمالی»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگی – اجتماعی خراسان: 2 (4) ، 102- 78.

https://jest.srbiau.ac.ir/article_17352.html

ضرابی، ا. و رضائی، م.؛ 1392.«برنامه ریزی توسعه پایدار شهری، مورد مطالعه: شهر بابلسر»، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی شهری: 85 (22) ، 17-13.

http://ensani.ir/fa/article/340363/

عزیزی، م.، 1385. «محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک»، مجله هنرهای زیبا، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران: 27 (27)، 46-35.

https://journals.ut.ac.ir/article_15627.html

کلبادی، ن. ا. حبیب، ف. طغیانی، ش.، 1399.«واکاوی پایداری محلات شهری با تاکید بر کیفیت محیط در جغرافیای قدیم تهران (نمونه موردی: محله سنگلج)»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست: 22 (7)، 319-334. https://jest.srbiau.ac.ir/article_17352.html

گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان خراسان شمالی 95- 1385، سازمان مدیریت و برنامهریزی استان خراسان شمالی، 39- 1.

https://sdi.nkhmpo.ir/wp-content/uploads/2019/12/

مرصوصی، ن. پور محمدی، م. ر. نصیری، ا. محمدزاده، ی.، 1393 «پایداری توسعه کلانشهر تبریز و تدوین الگوی توسعه آن»، فصلنامه علمی – پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید: 43 (12) ، 54-37. https://www.sid.ir/fa/journal/JournalListPaper.aspx?ID=52202

مرکز آمار ایران. (1400). بلوکهای آماری شهر بجنورد در سال 1395.

نظریان، ا، 1385. جغرافیای شهری ایران. تهران: دانشگاه پیامنور.

-Artmann, M., Inostroza, L., Fan, P., 2019. Urban sprawl, compact urban development and green cities. How much do we know, how much do we agree? Ecol. Indic. 96, 3–9.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1470160X18308379

- Assefa, G.; Frostell, B. 2007. sustainability and social acceptance in technology assessment: A case study of energy technologies. Technology in society, Vol. 29, No. 1: 63-78.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0160791X0600042X

- Bell, s and Morse, s. 2008. Sustainability indicators: measuring the immeasurable. U.K: published by earthscan,

-Bell.S&Morse.S. 2003, Measuring Sustainability:;Learning From Doing. Routledge Press,London,206 pages

https://www.routledge.com/Measuring-Sustainability-Learning-From-Doing/Bell-Morse/p/book/9781853838439

- Breheny, Michael. 1994, Planning the Sustainable City Region, Earth scan Pub, London.

- Chen, Y, Zhang D . 2020. Evaluation of city sustainability using multi-criteria decision-making considering interaction among criteria in Liaoning province China, . Journal of Sustainable Cities and Society, pp 1-14.

- Colantonio, A, Dixon, T. 2009. Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe, Oxford Institute for Sustainable (OISD), School of the Built Environment Colantonio.

https://www.semanticscholar.org/paper/Measuring.

- Colantonio, Andrea 2008. Traditional and emerging prospects in social sustainability. Measuring social sustainability: Best practice from urban renewal in the EU. Oxford institute for sustainable development (OISD). Headington: Oxford brookes university. https://www.semanticscholar.org/paper/Measuring-Social

- Cui, X., Wang, X., Feng, Y., 2019. Examining urban metabolism: a material flow perspective on cities and their sustainability. J. Clean. Prod. 214, 767–781.

https://www.researchgate.net/publication/330166634_Examining_urban

- Foroozesh, F. Monavari, S.M. Salmanmahiny, A. Robati, M. Rahimi, R. 2021. Assessment of sustainable urban development based on a hybrid decision-making approach: Group fuzzy BWM, AHP, and TOPSIS–GIS. Journal Of Sustainable Cities and Society, Volume 76, Pp 103- 118. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2210670721006752#!

- Hak,T. Janou skova, s. MoldanCharles, B. 2015. Sustainable Development Goals: A need for relevant indicators. cological Indicators, pp. 565–573.

https://dl1.cuni.cz/pluginfile.php/918352/mod_resource/content/1/Hak%20et%20al_SDGs%20relevant%20indicators.pdf

- Kennedy, C., Stewart, I.D., Ibrahim, N., Facchini, A., Mele, R., 2014. Developing a multi layered indicator set for urban metabolism studies in megacities. Ecol. Indic. 47, 7–15.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1470160X14003483

-Liu, l. 2018. A sustainability index with attention to environmental justice for eco-city classification and assessment, Ecological Indicators, pp. 904-914.

https://www.researchgate.net/publication/322864660_A_sustainability_index_with_attention_to_environmental_justice_for_eco-city_classification_and_assessment

-Martínez-Bravo, M., del, M., Martínez-del-Río, J., & Antolín-López, R. 2019. Trade-oﬀs among urban sustainability, pollution and livability in European cities. Journal of Cleaner Production, 224, 651- 660.

- Rama m, González-García s, Andrade E, Teresa Moreira M, Feijoo G. 2020. Assessing the sustainability dimension at local scale: Case study of Spanish cities, Ecological Indicators, 1- 13.

https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/handle/10347/24304/2020_ei_rama_assessing.pdf?sequence=1&isAllowed=y

-Stachura, Paulina. Kuligowska, Karolina. 2021. Multi-criteria analysis of urban policy for sustainable development decision-making: A case study for Warsaw city, Poland, Journal Of Procedia Computer Science, Volume 192, Pp 259-269.

https://www.researchgate.net/publication/305891880_A_Comprehensive_Evaluation_of_Urban_Sustainable_Development_in_China_Based_on_the_TOPSIS-Entropy_Method