چکیده

مذهب نقش مهمی در شکل‌گیری شهرهای ایرانیِ دوران اسلامی داشته است، از این رو لازم است مجدداً در برنامه‌ریزی‌های توسعه در کنار سایر عوامل، مورد توجه قرار گیرد تا بتوان به توسعه پایدارتری دست یافت. تحقیق حاضر با بررسی اسنادی و کتابخانه‌ای در ابتدا به مطالعه پیشینه تاثیرگذاری فرهنگ اسلامی در رشد و توسعه شهرهای دوره اسلامی پرداخته و سپس یک چارچوب مفهومی از توسعه شهری انجام شده در آن ارائه نموده و از این میان، عناصر و اصول بافت کالبدی شهرهای سرزمین‌های مسلمان‌نشین را استخراج کرده است. سپس با بهره‌گیری از مصاحبه، مشاهده و بررسی دقیق اسناد و اطلاعات تاریخی پیرامون محله ساغری‌سازان، نقش مذهب را در توسعه محله ساغری‌سازان شهر رشت مبتنی بر چهار مولفه بافت کالبدی، بازار، مساجد و امام‌زاده‌ها بررسی و تحلیل کرده است. تحلیل برآمده از تحقیق نشان می‌دهد که مذهب و عناصر مذهبی، نقش مهمی در شکل‌گیری توسعه شهر رشت داشته و محله ساغری‌سازان شهر رشت نیز متاثر از این عوامل و عناصر جایگاه مهمی را در شهر رشت یافته است. محله ساغری‌سازان متاثر از بقعه‌های موجود در آن به ویژه حرم مطهر خواهر امام رضا (س) بوده و مساجد متعدد موجود در آن، تاثیر به سزایی در بافت کالبدی محله داشته و در نقاط کانونی و گره‌گاهی محله واقع شده‌اند. همچنین این محله همچون سایر شهرهای اسلامی دارای بافتی فشرده، با تراکم بالا و بافتی ارگانیک و پیچ در پیچ است و بازار نیز به عنوان ستون فقرات این محله، تاثیر به سزایی در رشد و توسعه آن داشته است.