عوامل موثر بر رفتار ‌محیط‌زیستی در تجربه زیسته کنشگران محیط‌زیست (موردمطالعه: انجمن ناجیان و حامیان گهررود اشترانکوه، دورود)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی / دانشگاه الزهرا / تهران

2 دانشکده علوم ارتباطات / دانشگاه علامه طباطبایی/ تهران

چکیده

چکیده مبسوط
پیشینه و هدف: چالش‌ها و تهدیدهای محیط زیستی چون آلودگی هوا، آب، خاک و نابودی گونه­ های زیستی که در اثر رشد اقتصادی کشورها از زمان انقلاب صنعتی ایجاد شده، ادامه حیات جامعه بشری را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است. هرچند رفتار محیط زیستی یکی از عوامل موثر در پیشگیری از تخریب محیط است، اما تاکنون تحقیقات محیط زیستی، توجه کافی به پیچیدگی­ های نهفته در رفتار افراد نسبت به محیط زیست نشان نداده و چارچوب­ های نظری در این مورد به توضیح دقیقی دست نیافته ­اند. پژوهش حاضر از این حیث نسبت به تحقیقات صورت گرفته، متمایز است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تجربه زیسته کنشگران محیط‌زیست عضو انجمن ناجیان و حامیان گهر رود اشترانکوه در شهرستان دورود است.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر به دنبال بررسی عوامل موثر بر رفتار محیط زیستی در تجربه زیسته کنشگران محیط زیست و از روش کیفی گرندد تئوری استفاده کرده است. در این نوع روش، هدف دستیابی به نظریه‌ای درباره موضوع پژوهش و به این دلیل حائز اهمیت است که عمق پدیده را در گروه خاصی از جامعه بررسی می‌کند و شناخت عمق پدیده، اهمیتی بیش از وسعت میدان مورد بررسی دارد. استفاده از این روش به محقق امکان می‌دهد تا به چارچوب‌های نظریه پیشین اتکا نکرده و به فهم نظریه‌ای نائل آید که از تجارب واقعی از یک موقعیت خاص حاصل ‌شده باشد. بر این اساس این پژوهش فاقد ادبیات نظری است و پژوهشگران در تلاش هستند تا تئوری خود را در این پژوهش بنیان نهند. جامعه آماری این پژوهش اعضای « انجمن مردم نهاد ناجیان و حامیان گهر رودِ اشترانکوه » هستند. پس از اطلاع رسانی در فضای مجازی و اعلام آمادگی ۲۵ نفر از اعضا به منظور گردآوری داده­ ها با آنها مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام گرفت. در این پژوهش از دو روش نمونه ­گیری هدفمند (انتخاب از میان افراد یا گروه‌های خاصی که با افراد معمول متفاوت­اند؛ در اینجا کنشگری محیط زیست مد نظر است) و نمونه­ گیری نظری استفاده شده است. داده ­ها به روش پیشنهادی «اشتراوس و کوربین» که مشتمل بر کدگذاری باز محوری و انتخابی است تجزیه شدند. از کل داده­ های حاصل از مصاحبه، ابتدا کدهای اولیه به دست آمد و سپس مقایسه آغاز شد تا شباهت­ ها و تفاوت­ ها تعیین شوند و کدهای مشابه تحت عنوان یک طبقه کلی و انتزاعی درآیند و در نهایت کدگذاری انتخابی چند مقوله اصلی به دست آمد.
 یافته ­ها و بحث: طبق یافته‌های پژوهش پنج مقوله اصلی تأثیرگذار بر رفتار محیط‌زیستی افراد عبارت‌اند از: «جامعه‌پذیری محیط‌زیستی»، «نگرش محیط‌زیستی»، «سیاست‌گذاری ساختاری»، «فضای مجازی» و «مشکلات اقتصادی». این یافته‌ها گویای آن است که از میان مقولات به‌دست‌آمده و عوامل تأثیرگذار بر رفتار محیط‌زیستی از دیدگاه کنشگران محیط‌زیست، مهم‌ترین موضوع «جامعه‌پذیری محیط‌زیستی» است. چراکه از بین 25 نمونه آماری، 23 نفر از اعضا به نقش مهم جامعه‌پذیری محیط‌زیستی در رفتار مثبت یا منفی نسبت به محیط‌زیست تأکید داشته‌اند. آنچه این موضوع را تعریف و تبیین می‌کند «تعامل فرد با خانواده و اطرافیان»، «گروه دوستان»، «مدرسه» و «محیط زندگی» و یادگیری رفتارهای ترغیب یا منع اخلاقی نسبت به محیط‌زیست از مجرای این کانال‌هاست.
نتیجه­ گیری:  پنج مقوله مورد بحث، به‌عنوان عوامل موثر بر تجربه زیسته کنشگران محیط‌زیست در این پژوهش می‌تواند در ترغیب یا منع رفتار محیط زیستی مثبت در افراد تاثیرگذار باشد. همچنین توجه به عوامل مهم در عرصه سیاست گذاری های ساختاری و توجه بیشتر پژوهش­های علوم انسانی به حفاظت از محیط زیست، موثر و در نظر گرفتن آنها گامی مثبت خواهد بود. علاوه بر اینها، با توجه به تاثیرگذاری افراد خصوصاً رهبران افکار و گروه‌های مرجع به واسطه رسانه­ ها در فضای مجازی و رسانه ­های رسمی در زمینه حفاظت از محیط زیست، پیشنهاد شد در این زمینه تولید محتوا صورت بگیرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Factors Affecting on Environmental Behavior in the lived Experience of Environmental Activists (Case study: The Association Rescuers and Supporters of Gahrroud Ashtrankoh, Durood)

نویسندگان [English]

  • Aramis seyf 1
  • hamed seyf 2
1 Department of Sociology / Al-Zahra University / Tehran
2 Faculty of Communication Sciences / Allameh Tabatabai University / Tehran
چکیده [English]

Extended Abstract
Background and Purpose: Challenges and environmental threats such as air pollution, water, soil, extinction of biological species, etc., which have been caused by the economic growth of countries since the two industrial revolutions, have faced serious challenges to the survival of human society. Although environmental behavior has been one of the effective factors in preventing problems, so far environmental research has not paid enough attention to the complexities of people's behavior towards the environment, and theoretical frameworks in this regard have not reached a precise explanation. The present study is different from the research in this respect.
Materials and Methods: The present study looks for the factors affecting environmental behavior in the lived experience of environmental actors. This regard uses the qualitative method of grounded theory. This method aims to achieve a new view of the subject of research because it is important to study the depth of the phenomenon in a particular society. Knowing the depth of the phenomenon is more important than the scope of the field. Using this method allows the researcher not to rely on the framework of the previous theory and to understand this attitude is derived from real experiences in a particular situation. Accordingly, this research lacks theoretical literature, and researchers are trying to base their theory on this research. The statistical population of this study is the members of the "Association of Rescuers and Supporters of Doroud City". After informing in cyberspace to conduct research and announcing the readiness of 25 members to collect data, a semi-structured interview was conducted with them. In this study, two methods of purposeful sampling (selection from specific individuals or groups that are different from ordinary people in particular; here, environmental activism is considered) and theoretical sampling have been used. Data were analyzed using the proposed "Strauss and Corbin" method, which includes axial and selective open coding. From all the data obtained from the interview, first, the initial codes were obtained and then the comparison was started to determine the similarities and differences and the similar codes became a general and abstract category, and finally, the selective coding of several main categories was obtained.
Findings and Discussion: The results showed that the five main categories of "environmental socialization”, “environmental attitude", "structural policy", "cyberspace", and "economic problems" were indicative of the impact on the environmental behavior of actors and among all categories, "Environmental socialization" became the most important category.
Conclusion: The findings can be effective in encouraging or preventing positive environmental behavior in individuals. Also, paying attention to the discovered categories in the field of structural policies, as well as paying more attention to humanities research on environmental protection, will be effective and considered a positive step. Also, considering the influence of individuals, especially the leaders of thought and reference groups, through the media in cyberspace and the official media in the field of environmental protection, it was suggested to produce content in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavior
  • NGO
  • Culture
  • Grounded Attitude Theory
  • Environment

مراجع

  • - اسدی، م. و محرابی، م.، 1397 . بررسی عوامل زمینهای و
    اجتماعی موثر بر رفتارهای زیستمحیطی شهروندان
    بندرعباس، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان: 15 ، 118 -
    132 . fa.html-243-1-http://rdch.ir/article - احمدی، ا.، مشکینی، ق. و صابر دمیرچی، ح.، 1396 .
    بررسی رابطه جنسیت با شهروندی زیستمحیطی )مطالعه
    موردی مناطق 3 ، 11 و 19 تهران(، پژوهش نامه زنان: 8
    ( 3 ،) 1-18 .
    https://womenstudy.ihcs.ac.ir/article_2726.html - ادهمی، ع.، 1395 . بررسی عوامل فرهنگی موثر بر
    رفتارهای معطوف به حفظ محیطزیست مورد مطالعه:
    ساکنین مناطق 5 و 18 شهر تهران، مجله بررسی مسائل
    اجتماعی ایران: 7 ( 1 ،) 26-1 .
    01862016.6IJSP./10.22059doi: - باطبی، ن . و فتحی، س.، 1397 . بررسی عوامل فرهنگی
    مؤثر بر رفتار زیستمحیطی شهروندان )مورد مطالعه:
    شهروندان شهر آمل(، مطالعات میان فرهنگی: 37 ، 159 -
    179 . https://icsq.journals.iau.ir/article_668588.html - پورقاسم، م. و خلج، ع.، 1387 . توسعه فرهنگ
    زیستمحیطی و نقش آن در توسعه پایدار، اولین کنفرانس
    بین المللی جایگاه ایمنی، بهداشت و محیطزیست در
    سازمانها، اصفهان.
    https://civilica.com/doc/43044 / HTML
    - صالحی، ص. و پازوکی نژاد، ز.، 1393 . تحلیل عوامل
    اجتماعی موثر بر نگرش و عملکرد زیستمحیطی دانشجویان،
    جامعهشناسی کاربردی: 25 ( 3 ،) 88-71 .
    https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=226375
    - جعفری نیا، غ. و افروز، ص.، 1397 . بررسی تأثیر نگرش
    محیطزیستی بر رفتارهای محیطزیستی )موردمطالعه:
    ساکنان کلانشهر تهران( مجله برنامهریزی منطقهای:
    8 ( 30 ،) 115-126 .
    https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=360875
    - دسترس، ف. و خواجهنوری، ب.، 1398 . بررسی رابطه بین
    عوامل جامعهشناختی و رفتار زیستمحیطی شهروندان شهر
    شیراز، مجله جامعهشناسی کاربردی: 76 ، 35 - 58 .
    20.1001.1.20085745.1398.30.4.4.2doi:
    - صالحی، ص. و کریم زاده، س.، 1393 . بررسی تأثیر ارزش-
    های زیست محیطی بر رفتار زیست محیطی: مطالعه مناطق
    شهری ارومیه، مجله مسائل اجتماعی ایران: 5 ( 2 ،) 76-61 .
    20.1001.1.24766933.1393.5.2.4.3doi:
    - صالحی، ص. و پازوکی نژاد، ز.، 1392 . محیطزیست در
    آموزش عالی: ارزیابی دانش زیستمحیطی دانشجویان
    دانشگاههای دولتی مازندران، فصلنامه مطالعات برنامهریزی
    آموزشی: 2 ( 4 .)
    http://eps.journals.umz.ac.ir/article_764.html
    - صالحی، ص. و کریم زاده، س.، 1390 . بررسی رابطه دانش
    و رفتار مسئولانه زیستمحیطی. مطالعات فرهنگی و
    ارتباطات: 7 ( 24 ،) 173-159 .
    https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=231889
    - فراستخواه، م.، 1395 . روش تحقیق کیفی در علوم
    اجتماعی با تاکید بر گرندد تئوری، تهران: نشر آگاه، 225 .
    - فلیک، ا.، 1394 . درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی
    جلیلی، تهران: نشر نی، 504 .
    - فیروزجائیان، ع. و غلامرضا زاده، ف.، 1394 . تحلیل آسیب
    شناسانه رفتار زیستمحیطی شهروندان با تاکید بر زباله
    پراکنی در میان گردشگران، مجله جامعهشناسی نهادهای
    اجتماعی: 6 ، 128 - 151 .
    http://journals.umz.ac.ir/article_1249.html
    - کریم زاده، س.، 1389 . بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر
    رفتارهای زیست محیطی )مصرف انرژی(، پایاننامه
    کارشناسیارشد، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکده اقتصاد و
    علوم اجتماعی.
    https://elmnet.ir/article/10486369-3161 . html
    - نواح ع.، فروتنکیا، ش. و پور ترکارونی، م.، 1390 بررسی « .
    رابطه بین میزان دینداری با ارزشها و رفتارهای
    ،») زیستمحیطی شهروندان )مطالعه موردی: شهر اهواز
    مجله مطالعات جامعهشناختی شهری: 1 ( 1 ،) 98-77 .
    http://ensani.ir/fa/article/309520/HTML
    - نبوی، ح. و مختاری هشی، ع.، 1397 . سرمایه فرهنگی و
    رفتارهای زیستمحیطی خانوادههای تهرانی، مجله مسائل
    اجتماعی ایران: 9 ( 2 ،) 232-209 .
    20.1001.1.24766933.1397.9.2.1.8:doi
    - همتی ز. و شبیری، م.، 1394 . تحلیلی بر مولفههای ارتقاء
    فرهنگ زیستمحیطی، مطالعه موردی شهروندان شهر
    شیراز. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران: 8 ( 4 ،) 197-215 .
    https://dx.doi.org/10.7508/ijcr.2015.32.008

    • Barr, S., Ford, N.J. and Girl, A.W., 2003. Attitudes Toward Recycling Household Waste in Exeter, Devon: Quanitative & Qualitative, 3-4. doi.org/10.1080/13549830306667
    • - Bayard, B. and Jolly, C., 2007. Environmental behaviore structure and socio- economic conditions of hillside farmers: a multiple-group structural equation modeling approach, Ecological Economics: 3, 24-31. doi.org/10.1016/j.ecolecon.2006.07.004 - Bunnin, N., 2004. Lived experience. The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. Blackwell Publishing.
      - Chen, H. and Li, S., 2018. Measuring the psychological distance between an organization and its members—The construction and validation of a new scale. Front. Psychol., 8, 2296. doi: 10.3389/fpsyg.2017.02296. doi: 10.1080/00963402.2021.1885821
      - Creutzig, F., Roy, J., Lamb, W.F., Azevedo, I.M.L., Bruine De Bruin, W., Dalkmann, H., Edelenbosch, O.Y., Geels, F.W., Grubler, A., Hepburn, C., Hertwich, E.G., Khosla, R., Mattauch, L., Minx, J.C., Ramakrishnan, A., Rao, N.D., Steinberger, J.K., Tavoni, M., Ürge-Vorsatz, D. and Weber, E.U., 2018. Towards demand-side solutions for mitigating climate change. Nature Climate Change, 8(4), 268-271. https://doi.org/10.1038/s41558-018-0121-1 - Given, L., 2008. Lived Experience. The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. SAGE Publications. Retrieved 2018-04-02. DOI: https://dx.doi.org/10.4135/9781412963909
      - Glaser, Barney, G., 2002. Conceptualization: On Theory and Theorizing Using Grounded Theory. International Journal of Qualitative Methods. June 2002, 23-38. doi:10.1d177/160940690200100203
      - Gould, R.K., Krymkowski, D.H. and Ardoin, N.M., 2018. The importance of culture in predicting environmental behavior in middle school students on Hawaiʻi Island, PLoS One, 12, 13(11): e0207087.
      - Goulding, CH., 2000. Grounded Theory: The Missing Methodology on the Interpretivist Agenda, Qualitative Market Research: An International Journal, 1(1), 50-57. doi.org/10.1108/13522759810197587
      - Kollmuss, A. and Agyeman, J., 2002. Mind the Gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental
      behavior? Environmental Education Research: 8(3), 239-260. doi:10.1080/13504620220145401 - lindseth, A. and Norberg, A.A., 2004. A phenomenological hermeneutical method for researching lived experience. Scandinavian Journal of Caring Sciences. 18(2), 145-153. doi:10.1111/j.1471-6712.2004.00258.x
      - Liu, W., Zeng, L. and Wang, Q., 2021. Psychological Distance Toward Air Pollution and Purchase Intention for New Energy Vehicles: anAn Investigation in China, Front. Psychol: 12, 569115. doi: 10.3389/fpsyg.2021.569115
      - Rajiv, K.S. and Mahendra, S.K., 1997. Human Culture and Environment, Journal of Human Ecology, 8(5), 329-337. https://doi.org/10.1080/09709274.1997.11907296
      - Reed, M.S., 2008. Stakeholder participation for environmental management: A literature review. Biological Conservation, 141, 2417-2431. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2008.07.014
      - Sobel, A., 2021. Making the transition to a green economy: what is our responsibility as citizens? Bull. At. Sci., 77, 67-69. https://doi.org/10.1080/00963402.2021.1885821
      - Steg, L., 2016. Values, Norms, and Instrinsic Motivation to Act Proenvironmentally. Annual Review of Environment and Resources, 41(1). doi:10.1146/annurev-environ-110615-085947
      - Willuweit, L., 2009. Promoting pro-environmental behavior patterns, The case of Abu Dhabi. Thesis for master degree, Department of Human Geography, Stockholm university. https://diva-portal.org/smash/get/diva2:235822/html
      - Yang, L., Fang, X. and Zhu, J., 2022. Citizen Environmental Behavior from the Perspective of Psychological Distance Based on a Visual Analysis of Bibliometrics and Scientific Knowledge Mapping. Front. Psychol. 12, 766907. doi: 10.3389/fpsyg.2021.766907
فصلنامه علمی توسعه پایدار محیط جغرافیایی
دوره 4، شماره 6
مرداد 1401
صفحه 79-93

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار