چکیده

چکیده مبسوط:
پیشینه و هدف: با توجه به اهمیت کلیدی عامل  مکان، در تفسیر پدیده­های مختلف، بحث داده‌کاوی مکانی مطرح است.  در حوزه توزیع فضایی و پراکندگی جغرافیایی بروز بیماری تب مالت، برخی از مهم‌ترین پژوهش­های انجام ‌شده عبارت‌اند از: عباسی و همکاران (1399) در مطالعه­ای به کاوش قوانین وابستگی وقوع تب مالت در انسان با استفاده از داده‌کاوی ویژگی­های مکانی پرداختند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عوامل دما و ارتفاع دارای تأثیرات بیشتری در قوانین کشف ‌شده بوده­اند، به‌گونه‌ای که مناطق دارای دمای زیادتر و ارتفاع پایین­تر نسبت به دیگر مناطق، شامل افراد بیمار بیشتری بوده­اند. آزاد خانی و همکاران (2018) در تحقیقی به تحلیل فضایی و زمانی بروز بروسلوز در ایران از سال 1390 تا 1394 با استفاده از GIS پرداختند، نتایج این تحقیق بیانگر این است که میزان بروز بیماری از یک‌روند خطی پیروی نمی‌کند (p <0.001) بیشترین و کمترین میزان بروز بیماری در اواسط تابستان و همچنین زمستان بوده است. رِن و همکاران (2013) خوشه­های مکانی و زمانی بروز بیماری بروسلوز برای کشور اِکوادور موردبررسی قرارگرفته داده­اند. در این تحقیق خوشه­های معنادار مکانی- زمانی در ارتفاعات شمال و جنوب و بخش­های آمازونی اِکوادور یافت شد. عبدالله یو و همکاران (2012) در مطالعه­ای به تجزیه‌وتحلیل توزیع زمانی و مکانی تب مالت انسانی در آذربایجان طی سال­های 1995 تا 2009 با استفاده از آمار فضایی و زمانی - مکانی پرداختند. هدف از تحقیق حاضر بررسی خود همبستگی و الگوی مکانی بیماری، شناسایی مناطق پُرخطر و خوشه­های بیماری و بررسی تغییرات الگوی مکانی بیماری در گذر زمان می‌باشد.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش با تحلیل­های فضایی و داده‌کاوی مکانی، به تحلیل پراکندگی جغرافیایی ارتباط بین شیوع بیماری تب مالت در انسان با پارامترهای محیطی مانند دما، رطوبت، فشار، بارش در روستاها و شهرهای استان ایلام  پرداخته ‌شده است. جامعه آماری این تحقیق افراد مبتلا به تب مالت طی سال­های (1400 - 1394) در استان ایلام است.  داده­های مکانی از شرایط محیطی (دما، رطوبت، بارندگی و فشار) در منطقه مورد مطالعه از سازمان هواشناسی استان ایلام اخذ گردید.
یافته ­ها و بحث: در مناطق شهری استان، بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در شهرستان ایلام و کمترین آن در شهرستان ملکشاهی وجود دارد. در نواحی روستایی بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در نواحی شمال­غربی استان، شهرستان شیروانچرداول و کمترین آن ‌هم نیز در شهرستان ملکشاهی اتفاق افتاده است. در این مطالعه موارد بروز بروسلوز (تب مالت) برای دوره شش‌ساله تعداد 735 بیمار ثبت‌شده است. در این ‌بین، موارد بیماری در روستا نسبت به شهر در همه ‌سال‌ها به‌ طور چشمگیری بیشتر بوده است. کمترین موارد بیماری در سال 1395 و بیشترین موارد بروز بیماری در سال 1399 مشاهده‌ شده است که از این میزان بیشترین فراوانی متعلق به مردان با (3/56) و کمترین میزان متعلق به زنان با (7/43) می­باشد. بیشترین میزان تراکم بیماری­ها که به‌صورت لکه داغ نشان داده‌شده در بخش­های شمالی و غربی استان است. هرچند در بعضی از شهرستان­های جنوبی استان میزان تراکم بیماری­های موردمطالعه بالابود ولی در نقشه نهایی به‌صورت لکه داغ نشان داده نشد.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که توزیع فضایی بیماری  طی دوره­ی آماری مورد مطالعه در شاخص آماره­ی موران نشان‌دهنده‌ی خوشه­ای بودن توزیع جغرافیایی بیماری تب مالت در نواحی استان است. همچنین تحلیل و پراکندگی فضایی لکه­های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به این نوع بیماری نشان داد که شهرستان­های شمالی استان به‌عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری بالا، در خوشه­های داغ و شهرستان‌های غربی به‌عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری کمتر، در خوشه­های سرد قرار دارند. یافته‌های به ‌دست ‌آمده نشان‌دهنده وجود ارتباط بین بروز بیماری تب مالت با دما، بارش و...، شغل بیمار، سابقه تماس با دام و نوع مکان (شهری- روستایی بودن) است.