نوع مقاله : پژوهشی
چکیده
چکیده مبسوط
پیشینه و هدف: دمای سطح زمین، عامل مهمی در مطالعات گرمایش جهانی و امروزه چالش اصلی بسیاری از محققین در سرتاسر دنیا است. با فناوری سنجش از دور میتوان دمای سطح زمین و تغییرات کاربری را طی سالهای مختلف با کمک تصاویر ماهواره‌ای، استفاده از تشعشع فروسرخ حرارتی و کاربرد مدل‌های فیزیکی مورد ارزیابی قرار داد. در مطالعات محیطی به علت موقعیت و مکان قرار گرفتن مشاهدات در فضای نمونه نمی‌توان از آمار سنتی به علت ساختار پیوسته در زمان و مکان استفاده کرد. بدین منظور آمار فضایی (خودهمبستگی فضایی) روشی مناسب و نوین در تحلیل این داده‌ها است.
مواد و روش ها: این پژوهش داده‌های ماهواره‌ای مربوط به تصاویر لندست 5 و 8 برای سالهای 1990 و 2020 از سایت زمین شناسی آمریکا تهیه شدند. پس از انجام تصحیحات تصاویر، نقشههای کاربری اراضی شهرستان جیرفت تهیه شدند و سپس با استفاده از ترکیب باندی مرئی و مادون‌قرمز نقشههای کاربری اراضی تهیه شد. تبدیل مختلف طبقات کاربری اراضی و تغییرات آن طی این سال‌ها در نرم‌افزار ایدریسی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین برای ارزیابی دقت نقشههای طبقه‌بندی شده از 150 نقطه کنترلی از گوگل ارث استفاده شد. برای بدست آوردن دمای سطح زمین نیز از باندهای حرارتی تصاویر لندست دریافتی استفاده شد و طی دو مرحله تبدیل رادیانس طیفی به دمای جسم سیاه و محاسبه گیسل‌مندی سطح دمای سطح زمین تعیین شد. در نهایت برای آشکارسازی الگوی فضایی تفاوت‌های محلی از آماره خودهمبستگی فضایی موران محلی استفاده شده است.
یافتهها و بحث: نتایج نشان داد که طی سالهای 1990 تا 2020 بخشی از اراضی بایر و مسیل به پهنه آبی تبدیل شدهاند که این کاربری با احداث سد بعد از سال 1990 افزایش پیدا کرد. میانگین دمای سطح زمین طی 30 سال 1/11 درجه افزایش داشت که این افزایش دما در همه کاربریها دیده می‌شود. علت این افزایش را میتوان بالا رفتن دمای هوا دانست. از دلایل دیگر افزایش دمای سطح زمین را میتوان افزایش ساخت‌وسازها در منطقه دانست. تقسیم‌بندی طبقات دمای سطح زمین نشان داد که طبقات خیلی گرم و گرم که در بخش‌های جنوبی در سال 2020 افزایش و طبقه متوسط (بیشترین تغییر) و سرد کاهش داشته است. نتایج آنالیز آماره همبستگی مکانی محلی نشان داد که خوشه‌های داغ به‌تدریج در مناطق جنوبی و خوشه‌های خنک در مناطق شمالی و شمال شرقی تمرکز بیشتری پیداکرده‌اند.
نتیجه گیری: یافتههای این پژوهش نشان داد با وجود افزایش کاربری کشاورزی و باغ و کاهش مناطق بایر دمای سطح زمین در همه کاربریها به مقدار زیادی افزایش خواهد یافت. هرچند که مناطق ساخت انسان نیز درحال افزایش است اما دلیل اصلی دمای سطح زمین را میتوان بالا رفتن دمای هوا و تغییرات اقلیم برشمرد.
موضوعات
)