نوع مقاله : پژوهشی
چکیده
چکیدۀ مبسوط
پیشینه و هدف: باوجود اهمیت موضوع موردمطالعه در توسعۀ پایدار شهری، تاکنون مطالعات اندکی صورت گرفته است. در این مقالهها، به وضعیت حکمروایی شهری در محدودههای موردمطالعه پرداخته و به این نتیجه رسیدهاند که بین حکمروایی شهری و کیفیت زندگی رابطه وجود دارد و هرچه اوضاع شاخصهای حکمروایی خوب شهری بهتر شود، کیفیت زندگی در محدودۀ موردمطالعه نیز بهتر میشود. با توجه به اهمیت فراوان دو حوزۀ موضوعی کیفیت زندگی و حکمروایی خوب شهری از یک سو و نقش مهم شرایط ملی در شرایط محلی از سوی دیگر، در پژوهش حاضر به بررسی رابطۀ میان این دو پرداخته میشود. هدف اصلی از تحقیق حاضر تحلیل اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان منطقۀ یک کلانشهر شیراز است. با توجه به اهمیت موضوع پژوهش، و با نظر به اینکه در این باره مطالعات اندکی صورت گرفته است، در این مقاله به بررسی اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی در منطقۀ یک شهر شیراز پرداخته شد، با این امید که در برنامهریزی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، مؤثر باشد.
مواد و روش: این تحقیق ازنظر روش، توصیفی ـ تحلیلی است. جامعۀ آماری در این پژوهش ساکنان منطقۀ یک شهر شیرازند. با استفاده از روش کوکران، حدود 384 پرسشنامه بهطور تصادفی بهدست مردم تکمیل شده است. برای گردآوری دادههای پژوهش، بخشی از کار بهصورت نظری انجام گرفته است که در این بخش، از کتابها، مقالهها، رسالهها، پژوهشها و جستوجوی رایانهای برای دستیابی به مقالهها و رسالههای خارج از کشور استفاده شده است. با توجه به اهداف پژوهش و ماهیت آن، با استفاده از پرسشنامه به بررسی اثرات حکمروایی خوب شهری بر بهبود کیفیت زندگی شهری پرداخته شده است. این پژوهش ماهیت تکنیکی، کاربردی و توسعهای دارد و متکی بر روشهای میدانی و آماری است. با توجه به اینکه حداقل میزان ضریب نسبی روایی محتوا برای 5 داور، 99/0 است، چون مقدار این ضریب برای تمامی سؤالهای پرسشنامه بیشتر از 99/0 محاسبه شده، نتیجه میگیریم که ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش حاضر از اعتبار محتوایی لازم برخوردار است. میزان ضریب آلفای کرونباخ برای چکلیست پژوهش بیش از 7/0 محاسبه شده است. لذا چکلیست پژوهش از پایایی لازم برخوردار است و درنهایت با استفاده از تکنیک تحلیل تی تکنمونهای و تحلیل عاملی، آزمون صورت میپذیرد.
یافتهها: برای شروع استفاده از دادهها در تحلیل عاملی از این شاخص کایزر ـ مایر ـ الکینا استفاده میشود ﻛـﻪ ﺁﻳـﺎ ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻋــﺎﻣﻠﻲ بر ﺭﻭﻱدادﻫــﺎﻱ ﺟﻤــﻊﺁﻭﺭﻱﺷــﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞﺍﺟﺮﺍست. کایزر (١٩٧٧) ﺣـﺪﺍﻗﻞKMO ﺭﺍ 60/0 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﺑﻪﻃـﻮﺭﻱ ﻛـﻪ ﺍﺟـﺮﺍﻱ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻋـﺎﻣﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ مقدار ضریب بیش از 6/ 0ﺑﺎﺷﺪ. در این تحقیق، مقدار ضریب KMO برابر با 672/0 است. عوامل بهدستآمده از تحلیل عاملی اکتشافی در حدود 5 مورد هستند. عامل اول که مهمترین عامل است (مشارکت) 23.01 درصد واریانس و عوامل دوم و سوم (شفافیت و پاسخگویی، کارایی و عدالت) در حدود 60/13 و 56/10 درصد واریانس را به خود اختصاص دادهاند. این نشان میدهد که عامل اول بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان در منطقۀ یک شهر شیراز تأثیر زیادی دارد. عوامل سوم به بعد که کمتر از 10 درصد واریانس را به خود اختصاص دادهاند (حاکمیت قانون و مسئولیتپذیری) اهمیت بسیار کمتری نسبتبه عامل اول دارند. شایان ذکر است که درمجموع، 96/62 درصد از واریانس بُعد حکمروایی خوب شهری را این عوامل پنجگانه تأمین میکنند که بهدلیل آنکه بیش از 60 درصد است، قابلاستناد خواهد بود. با توجه به حد پایین و بالای مثبت هر پنج عامل و با توجه به اینکه میانگین هر پنج عامل بیش از 3 عدد موردآزمون است، میتوان به این نتیجه رسید که حکمروایی خوب شهری تأثیر مستقیم و معناداری بر کیفیت زندگی دارد.
نتیجهگیری: نتایج آزمون تی تکنمونهای نشان داد که شاخصهای حکمروایی خوب شهری تأثیر مستقیم و معناداری بر کیفیت زندگی دارند. با توجه به بررسیها، متغیر فراهم کردن فرصت مشارکت عام بیشترین امتیاز را در بین سایرین دارد. عوامل بهدستآمده از تحلیل عاملی اکتشافی عبارتاند از: عامل اول ـ که مهمترین عامل است ـ «مشارکت»، عامل دوم «شفافیت و پاسخگویی»، عامل سوم «کارایی و عدالت»، عامل چهارم «حاکمیت قانون» و عامل پنجم «مسئولیتپذیری». درمجموع، 62.96 درصد از واریانس بُعد حکمروایی خوب شهری را این عوامل پنجگانه تأمین میکنند که بهدلیل آنکه بیش از 60 درصد است، قابلاستناد است. براساس نتایج پژوهش، بین شاخصهای حکمروایی شهری و بهبود کیفیت زندگی روابط معناداری وجود دارد. همچنین این موضوع اثبات میشود که هرچه شرایط استقرار و پایداری حکمروایی خوب شهری و عناصر و ارکان آن بهتر و بیشتر شود، کیفیت زندگی شهری بهبود و عملیتر میشود.
کلیدواژهها
موضوعات
اسکندری ثانی، م.، ملازاده، م. و پورداداش، ا.، 1396 .
ارزیابی میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری
براساس الگوی حکمروایی شایسته شهری )مطالعه موردی:
منطقه آزاد ارس، شهر جلفا(، برنامهریزی منطقهای، 7 ( 27 ،)
159-168 . fa/230445https://www.sid.ir/paper/
- توکلی، ه. و مؤمنی، م.، 1395 . بررسی میزان تحققپذیری
شاخصهای حکمروایی خوب شهری با تأکید بر کیفیت
زندگی شهری )مطالعه موردی: مناطق 1 ، 7 و 22 شهر
تهران(، مطالعات مدیریت شهری: 8 ( 26 ،) 1 - 18 .
https://ums.srbiau.ac.ir/article_9563.html
- حسینی، ع.، رمضانپور، ح. و آشوری، ح.، 1399 . تحلیل
شاخصهای حکمروایی شهری و تأثیر آن بر کیفیت مکان
)مطالعه موردی: شهر آذرشهر(، پژوهشهای جغرافیایی
برنامهریزی شهری، 8 ( 4 ،) 1 ص.
https://journals.ut.ac.ir/article_79871.html
- درویش، ب.، 1394 . نقش حکمروایی خوب شهری بر
کیفیت زندگی شهری، https://www.tinn.ir/fa/tiny/news-79233
- دادورخانی، ف.، سلمانی، م.، فرهادی، ص. و زارع، ز.،
1390 . حکمروایی خوب؛ راهبردی برای کاهش فقر روستایی،
نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، 3 ( 4 ،) 107 ص.
https://www.sid.ir/paper/177107/fa
- رحمتی دلیر، ث. و ملکحسینی، ع.، 1398 . بررسی میزان
انطباقپذیری مدیریت شهری ایران با اصول حکمروایی خوب
شهری )مطالعه موردی: شهر کنگاور(، مطالعات هنر اسلامی،
15 ( 33 ،) 164 - 189 .
https://www.sid.ir/paper/136826/fa
- رضایی، م. و شمسالدینی، ع.، 1398 . تحلیلی بر رابطه
حکمروایی خوب شهری و عدالت اجتماعی در فضاهای
شهری )مطالعه موردی: شهر فردوسیه، شهرستان شهریار(،
آمایش محیط، ) 45 ،) 25 - 48 .
https://ebtp.malayer.iau.ir/article_668101.html
- زیاری، ک.، پوراحمد، ا.، حاتمینژاد، ح. و باستین، ع.،
1397 . سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب شهری بر
زیستپذیری شهرها )مطالعه موردی: شهر بوشهر(، پژوهش
و برنامهریزی شهری، 9 ( 34 ،) 1 - 18 .
https://www.sid.ir/paper/220381/fa
زیاری، ک.، یدالهنیا، ه. و یدالهنیا، ح.، 1399 . تحلیل
عملکرد مدیریت شهری با تأکید بر شاخصهای حکمروایی
خوب از منظر شهروندان )مطالعه موردی: شهر ساری(،
پژوهش و برنامهریزی شهری، 11 ( 40 ،) 1 - 16 .
http://ensani.ir/fa/article/425093
- سجادی، ژ.، یارمرادی، ک.، کانونی، ر. و حیدری، م.، 1396 .
نقش حکمروایی شایسته در ارتقای کیفیت محیطزیست
شهری از دیدگاه ساکنان )مطالعه موردی: محله باغ فردوس
منطقه یک شهر تهران(، پژوهشهای بومشناسی شهری، 8
( 15 ،) 97 - 110 . https://www.sid.ir/paper/253322/fa
- شریفزادگان، م. و قانونی، ح.، 1396 . تحلیل رابطه
حکمروایی خوب کشورها و کیفیت زندگی شهرها، رفاه
اجتماعی، 17 ( 6 ،) 185 - 221 .
https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=3027&sid=1&slc_lang=fa
- طالبپور، ا. و مجاهددینی، م.، 1398 . نقش مدیریت
یکپارچه شهری در بهبود مدیریت بحران و افزایش کیفیت
خدمات عمومی به شهروندان )مطالعه موردی: استان تهران(،
مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی، 7 ( 4 ،) 67 - 92 .
https://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-726-fa.html&sw
- عسکریزاده اردستانی، س.، ضرابی، ا. و تقوایی، م.، 1398 .
وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری در اراک از
منظر مدیران شهری و شهروندان، تحقیقات جغرافیایی،
34 ( 4 ،) 595 - 604 . https://georesearch.ir/article-1-794-fa.html
- عنابستانی، ع. و عنابستانی، ز.، 1391 . تأثیر عملکرد
مدیریت شهری بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان )مطالعه
موردی: شهر جدید گلبهار(، مطالعات توسعه اجتماعی ایران،
4 ( 4 ،) 23-34 .
https://jisds.srbiau.ac.ir/article_1872.html
- فرزینپاک، ش.، 1383 . آموختنیهای شهر: حکمرانی
خوب چیست؟، فصلنامه شهرداریها، ) 69 ،) 70 ص.
https://www.sid.ir/paper/444916/fa
- معاونت برنامهریزی و توسعه انسانی، دفتر برنامهریزی و
بودجه شهرداری شیراز، 1398 .
- وظیفهدوست، ح. و امینی، م.، 1388 . بررسی میزان اهمیت
شاخصهای کیفیت زندگی شهری تهران از دیدگاه مدیران و
متخصصان مدیریت شهری، مطالعات مدیریت شهری، 1 ( 3 ،)
1 - 18 . https://www.sid.ir/paper/199387/fa