چکیده

پیشینه و هدف: در میان مباحث مدیریتی، مدیریت عمران شهری و مدیریت پروژه نقش مهمی در موفقیت روند تهیه و اجرای پروژه‌های عمرانی شهری دارد. اما مشکلات مربوط به مدیریت پروژه‌ها و طرح‌های توسعه شهری، کمبود منابع، امکانات و حجیم بودن بدنه اداری سازمان‌های دولتی متولی اجرای پروژه‌های شهری، همه این موارد باعث نوسان و یا نقصان در اقتصاد طرح‌های شهری و منجر به تأخیر در اتمام به‌موقع پروژه‌ها و در نهایت بالا رفتن هزینه‌ها می‌گردد. لذا حرکت به‌سوی مدیریت پروژه با رویکرد پایداری راه گریزناپذیر همه سازمان‌هایی است که به‌نوعی با برنامه‌ریزی یا اجرای پروژه سروکار دارند. در این راستا، هدف تحقیق حاضر ارزیابی مدیریت پروژه‌های خدمات شهری شهر ساری در فاصله زمانی 99-98 است. در تحقیق حاضر به این پرسش، پاسخ داده خواهد شد که چگونه می‌توان مدیریت پروژه را با استفاده از یک تکنیک ارزیابی کرد، و وضعیت مدیریت پروژه در اجرای طرح‌های خدمات شهری چگونه بوده است؟ تا در نهایت با ارائه راهکارهای مناسب مدیریتی و ... بتواند نقش بسزایی در تحقق مناسب و مطلوب طرح‌های توسعه پایدار شهری و متعاقب آن پروژه‌های شهری این شهر داشته باشد.
مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش‌شناسی، توصیفی و تحلیلی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای، میدانی و از ابزار پرسشنامه بر اساس استاندارد مدیریت دانش پروژه و طراحی با طیف لیکرت استفاده شده است. پرسشنامه‌ها در بخش‌های مشخصات فردی و عمومی، مشخصات پروژه و ارزیابی و کنترل مدیریت پروژه تنظیم‌شده است که شامل 9 حوزه مدیریتی است. برای هر حوزه مؤلفه‌هایی تعریف شده که سنجش درست و شفافی از سطح دانش حوزه‌ها را مشخص می‌کند. پرسشنامه‌ها توسط کارشناسان و کارفرمایان طراح خدمات شهرداری ساری تکمیل گردیده است. پس از تکمیل پرسشنامه، میزان اهمیت شاخص‌ها با استفاده از محاسبه میانگین در هر یک از 9 حوزه مشخص‌شده است. هرچه میانگین هر حوزه بالاتر باشد، نشانگر اهمیت بالاتری نسبت به بقیه حوزه‌هاست. سپس برای رتبه‌بندی حوزه‌ها، انحراف نسبی آن‌ها محاسبه و تحلیل می‌شود.
بحث و یافته ها: نتایج نشان می‌دهد که در 18 پروژه اجرایی طرح‌های خدمات شهری طی سال‌های 99-98 مدیریت ریسک پروژه با بالاترین میانگین (91/2) در بهترین وضعیت و مدیریت زمان با میانگین (12/2) در بدترین وضعیت خود قرار داشتند. درنتیجه مدیریت زمان با انحراف نسبی 47 به عنوان اولویت اول برای تغییر، شناسایی می‌شود. همچنین نتایج حاصل از دیمتل فازی نشان داد که مدیریت یکپارچه؛ مدیریت منابع انسانی؛ مدیریت ارتباطات و مدیریت ریسک به ترتیب با امتیاز (084/0)، (050/0)، (024/0) و (017/0) جز عوامل علّی و سایر شاخص‌ها مانند مدیریت محدوده؛ مدیریت زمان؛ مدیریت هزینه؛ مدیریت کیفیت و مدیریت تدارکات با مقدار امتیاز به ترتیب (021/0-)، (044/0-)، (043/0-)، (008/0-) و (032/0-) جز عوامل معلول محسوب می‌شوند و تحت تأثیر سیستم و عوامل علّی هستند.. در نتیجه مدیریت یکپارچه و مدیریت زمان به ترتیب جز اثرگذارترین و اثرپذیرترین شاخص‌ها در مدیریت پروژه طرح‌های خدمات شهری در شهر ساری می‌باشند.
نتیجه گیری: در پژوهش حاضر، با استفاده از تکنیک دانش مدیریت پروژه PMBOK وضعیت پروژه طرح‌های خدمات شهری شهر ساری در بازه زمانی 1399-1398 در 9 حوزه (یکپارچگی، زمان، هزینه، محدوده، ریسک، کیفیت، منابع انسانی، تدارکات و ارتباطات ) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها بیانگر این است که مدیریت ریسک پروژه با بالاترین میانگین، بااهمیت‌ترین و مدیریت زمان پروژه با کمترین میانگین، کم‌اهمیت‌ترین حوزه می‌باشد. همچنین در هرکدام از حوزه‌ها که انحراف از وضعیت مطلوب، مقدار کمتری دارند، بهترین وضعیت حاکم است و هر حوزه که اختلاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب از انحراف بالاتری برخوردار بود، به عنوان اولویت اول برای تغییر شناسایی می‌شود؛ بنابراین مدیریت ریسک پروژه در طرح‌های خدمات شهر ساری با بالاترین میانگین (91/2) در بهترین وضعیت و مدیریت زمان و مدیریت هزینه پروژه به ترتیب با میانگین (12/2 و 20/2) در بدترین وضعیت خود قرار داشتند. درنتیجه مدیریت زمان و مدیریت هزینه به ترتیب با انحراف نسبی 47 و 45 به عنوان اولویت اول و دوم برای تغییر، شناسایی می‌شوند. از سوی دیگر در بحث میزان اثرگذاری و اثرپذیری مدیریت یکپارچگی پروژه با امتیاز (084/0)، جز اثرگذاری بالا و مدیریت زمان پروژه با امتیاز (044/0-)جز اثرپذیری پایین شناسایی شدند.