• ثبت نام
  • ورود به سامانه
  • English

توسعه پایدار محیط جغرافیایی

  1. صفحه اصلی
  2. ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان

    نویسندگان

    • محمد مهدی حسین زاده
    • منیژه سرتیپ زاده نمین

    گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

,

نوع مقاله : پژوهشی

10.48308/sdge.2023.103838
  • مشخصات مقاله
  • مراجع
  • دریافت فایل
  • ارجاع به این مقاله
  • آمار
  • هم رسانی

چکیده

پیشینه و هدف: فرسایش کناره ای رودخانه یکی از فرآیندهای ژئومورفیک است که بواسطه عوامل طبیعی و انسانی ایجاد می شود. این پدیده به عنوان یکی از انواع فرسایش آبی می تواند اثرات ژئومورفیک متعددی در رودخانه ایجاد نماید. افزایش فرسایش رودخانه همچنین باعث بی ثباتی رود و در نتیجه تغییر نوع جریان، تغییرات الگوی رودخانه و تغییر مسیر رودخانه می شود. تاکنون روش های متعددی از ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی فرسایش کرانه رود به کار گرفته شده است که یکی از رایج ترین و پرکاربرد در این ارزیابی ها، شاخص ناپایداری کانال ( CSI) است. هدف مطالعه ما شناخت قابلیت کاربرد شاخص پایداری کانال برای شناخت کرانه های حساس به فرسایش و ناپایدار در رودخانه قلعه رودخان فومن در گیلان بوده است.
مواد و روش ها: رودخانه قلعه رودخان در غرب استان گیلان و در شهرستان فومن واقع شده است. این رودخانه از ارتفاعات شمال شرق آبادی سوته سرچشمه می گیرد و بعد از طی 40 کیلومتر از منطقه قلعه رودخان به دریای خزر می ریزد. مساحت حوضه 76/347 کیلومترمربع است. با هدف مطالعه فرسایش کناره ای و پایداری کناره رودخانه قلعه رودخان بخشی از مسیر رودخانه به طول تقریبی 5 کیلومتر در نزدیکی شهر فومن انتخاب گردید. در این محدوه 8 بازه مطالعاتی بر اساس شرایط رودخانه (تفاوت الگو و مورفومتری) و حساسیت آن به فرسایش کناره ای مشخص شد. سپس نقشه برداری از مقاطع، مورفومتری کانال، دانه سنجی رسوبات کرانه، وضعیت تراکم و چسبندگی رسوبات و بررسی ویژگی های پوشش گیاهی کرانه و دشت سیلابی برای هر بازه انجام گرفت. در هشت بازه با استفاده از شاخص پایداری کانال رود، وضعیت فرسایش کناره ای مورد بررسی قرار گرفت. در این مدل متغیرهای اندازه رسوبات بستر، حفاظت بستر یا کرانه، درجه فروسایی، درجه محدودیت کانال، فرسایش کرانه رود، درصد حرکات توده ای، پوشش گیاهی درختی در ریپارین، وجود اشکال رسوبی و مرحله تکاملی کانال امتیاز دهی شدند.
یافته ها و بحث: بر اساس یافته های شاخص پایداری کانال (CSI) در کرانه چپ و راست رودخانه قلعه رودخان نشان داد که مقادیر شاخص ها  بین 5/18 تا 5/25 متغیر بوده است. بر اساس این مقادیر بازه‌های یک، دو، سه و چهار از نظر پایداری کانال در وضعیت بسیار ناپایدار (ناپایداری بسیارزیاد) و بازه های پنج، شش، هفت و هشت در وضعیت ناپایداری متوسط قرار دارند. بر پایه روش امتیاز نسبی جنس رسوبات بستر، حفاظت کرانه  و پوشش گیاهی ریپارین  مهم ترین عوامل موثر بر پایداری کانال بوده اند. بر اساس نمودار پاکس ویسکر پلات وضعیت سه متغیر درجه فروسایی کانال، شواهد موجود مبنی بر فرسایش کرانه، درصد ناپایداری و وجود اشکال رسوبی در بازه های مختلف متفاوت بوده و در نتیجه این عوامل باعث تفاوت حساسیت کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن نسبت به ناپایداری شده است.
نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که سه متغیر جنس رسوبات بستر، حفاظت کرانه  و پوشش گیاهی ریپارین که در تمامی بازه ها یکسان بوده و از عوامل مهم تاثیرگذار در ثبات و پایداری کانال رودخانه به حساب می آیند. بر اساس یافته های فوق درصد حرکات توده ای کرانه، وجود اشکال رسوبی درون کانال، فروسایی بستر و مدل تکاملی رود از عوامل متغیر در هر بازه به شمار می روند که باعث تفاوت و تغییر وضعیت شدت فرسایش کناره ای و کانال رودخانه می شوند.

کلیدواژه‌ها

  • پایداری کانال
  • رودخانه
  • فرسایش کنارهای
  • فومن
  • قلعه رودخان

موضوعات

  • زمین شناسی
  • ژئومورفولوژی
  • XML
  • اصل مقاله 1.72 M
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
مراجع
منابع
اسماعیلی، ر.، لرستانی، ق. و محمدیان، ر.، 0111 . تحلیل پایداری کرانه رود با استفاده از تکنیکهای ارزیابی سریع ژئومورفیک
.11-51 ، مطالعه موردی: رودخانه سیمره در محدوده شهرستان دره شهر استان ایلام، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، 1
https://www.geomorphologyjournal.ir/article_83339.html
حسین زاده، م.م.، خالقی، س. و واحدی فر، ف.، 0110 . ارزیابی تغییرات مورفولوژیک و پایداری رودخانه قرانقوچای هشترود با
استفاده از مدل BEHI .004-045 ، ، هیدروژئومورفولوژی، 01 https://hyd.tabrizu.ac.ir/article_6385.html
حسین زاده، م.م.، شایان، س. و نجف زاده، ف.، 0410 . پتانسیل فرسایشکناره و ناپایداری مجرا در رودخانه حاجیعرب بویینزهرا-
.11-51 ،)5( قزوین، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 00 doi: 10.22067/geoeh.2021.71397.1087
رستمی، م.، حسین زاده، م.م. و اسماعیلی، ر.، 0111 . بررسی حساسیت کناره رودخانه در برابر فرسایش و راهکارهای حفاظت
،04-0 ،)4( کنارههای کانال در رودخانه واز چمستان - مازندران، پژوهشهای دانش زمین، 00 doi: 10.52547/esrj.11.4.1
، رضایی مقدم، م. و پیروزی نژاد، ن.، 0111 . بررسی تغییرات مجرا و فرسایش کنارهای در رودخانه گاماسیاب از سال 0114 تا 0181
.011-011 ، جغرافیا و برنامهریزی، 41 https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_1441.html
فیض اله پور، م. و احمدی، خالق.، 0118 . تحلیل خطرپذیری فرسایش کنارهای با استفاده از مدل BSTEM در حوضه رودخانه کوتر ،
.40-01 ،)10( مخاطرات محیط طبیعی، 8 doi:10.22111/jneh.2018.21872.1313
نجف زاده، ف.، حسین زاده. م.م. و شایان، س.، 0411 . حساسیت کرانهای رودخانه حاجیعرب بویینزهرا به فرسایش و افزایش
.055-011 ،)1( مخاطرات آن ، مدیریت مخاطرات محیطی، 8 10.22059/jhsci.2021.322479.646 doi.
وزارت نیرو، شرکت مدیریت منابع آب ایران.، 0110 . دادههای ایستگاه هیدرمتری.
یمانی، م. و شرفی، س.، 0110 . ژئومورفولوژی و عوامل مؤثر در فرسایش کناری رودخانه هررود در استان لرستان، جغرافیا و
.05-11 ،)45( برنامهریزی محیطی، 11 https://gep.ui.ac.ir/article_18528.htm
Basher, L.R. and De Rose, R.C., 2011. Measurement of river bank and cliff erosion from sequential LIDAR and historical aerial photography. Geomorphology, 126, 132–147. doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.10.037
Bernhardt, E.S., Palmer, M.A., Allan, J.D. and et al, 2005. Synthesizing U. S. River restoration efforts, Science, 308, 636-637. doi/10.1126/science.1109769
Chassiot, L., Lajeunesse, P. and Bernier, J.F., 2020. Riverbank erosion in cold environments: review and outlook. Earth-Sci Rev, 207, 103-123. doi.org/10.1016/j.earscirev.2020.103231
Collins, A.L., Janes, V.J.J., Nicholas, A.P. and Quine, T.A., 2017. Analysis of fundamental physical factors influencing channel bank erosion: results for contrasting catchments in England and Wales, Environ Earth Sci, 76(307). doi. 10.1007/s12665-017-6593-x.
Downs, P.W. and Simon, A., 1995. An interdisciplinary approach to evaluation of potential instability in alluvial channels, Geomorphology, 3, 215-232. doi.org/10.1016/0169-555X(95)00005-P
Freihardt, J. and Frey, O., 2022. Assessing riverbank erosion in Bangladesh using time series of Sentinel-1 radar imagery in the Google Earth Engine, EGUsphere [preprint], https://doi.org/10.5194/egusphere-2022-319 Gasser, E., Perona, P., Dorren, L., Phillips, C., Hubl, J. and Schwarz, M., 2020. A New Framework to Model Hydraulic Bank Erosion Considering the Effects of Roots. Water: 12, https://doi.org/10.3390/w12030893
Heeren, D.M., Mittelstet, A.R., Fox, G.A., Storm, D.E. and et al, 2012. Using rapid geomorphic assessments to assess stream bank stabililty in Okkahmoma Ozarak streams, American Society of ty of Agricultural and Biological Engineers, 55(3), 9518-968. https://digitalcommons.unl.edu/biosysengfacpub
Krzeminska, D., Kerkhof, T., Skaalsveen, K. and Stolte, J., 2019. Effect of riparian vegetation on stream bank stability in small agricultural catchments, Catena, 172, 87-96.
https://doi.org/10.1016/j.catena.2018.08.014
Piegay, H., Arnaud, F., Belletti, B., Bertrand, M., Bizzi, S., Carbonneau, P., Dufour, S., Liebault, F., Ruiz-Villanueva, V. and Slater, L., 2020. Remotely sensed rivers in the Anthropocene: state of the art and prospects. Earth Surf Process Landforms, 45(1),157-188. doi.org/10.1002/esp.4787.
Sarma, J.N. and Goswam, U., 2007. Change of river channel and bank erosion of the Burhi Dihing river (ASSAM), assessed using remote sensing and GIS, Remote Sensing, 1, 93-100. https://doi.org/10.1007/BF02991837
Simon, A. and Klimetz, L., 2008. Magnitude, frequency and duration relations for suspended sediment in stable (reference) southeastern streams. Journal of the American Water Resources Association, 44 (5). 1270-1283. doi.org/10.1111/j.1752-1688.2008.00222.x
Vargas-Luna, A., Dur, G., Crosato, A. and Uijttewaal, W., 2019. Morphological adaptation of river channels to vegetation establishment: a laboratory study. J. Geophys. Res-Earth Surf. https://doi.org/10.1029/2018jf004878.
Wohl, E., 2020. Rivers in the Anthropocene: The U.S. perspective. Geomorphology, 366 p.
Yu, G., Li, Z., Yang, H., Lu, J., Huang, H. and Yi, Y., 2019. Effects of riparian plant roots on the unconsolidated bank stability of meandering channels in the Tarim River, China, Geomorphology, 351(21). https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2019.106958.
Zaimes, G.Ν., Tamparopoulos, A.E., Tufekcioglu, M. and Schultz, R.C., 2021. Understanding stream bank erosion and deposition in Iowa, USA: A seven-year study along streams in different regions with different riparian land-uses. J Environ Manage. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112352..
    • تعداد مشاهده مقاله: 203
    • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 378
توسعه پایدار محیط جغرافیایی
دوره 5، شماره 8
بهار و تابستان
شهریور 1402
صفحه 139-153
فایل ها
  • XML
  • اصل مقاله 1.72 M
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
آمار
  • تعداد مشاهده مقاله: 203
  • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 378

APA

حسین زاده, محمد مهدی و سرتیپ زاده نمین, منیژه . (1402). ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان. توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 5(8), 139-153. doi: 10.48308/sdge.2023.103838

MLA

حسین زاده, محمد مهدی , و سرتیپ زاده نمین, منیژه . "ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان", توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 5, 8, 1402, 139-153. doi: 10.48308/sdge.2023.103838

HARVARD

حسین زاده, محمد مهدی, سرتیپ زاده نمین, منیژه. (1402). 'ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان', توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 5(8), pp. 139-153. doi: 10.48308/sdge.2023.103838

CHICAGO

محمد مهدی حسین زاده و منیژه سرتیپ زاده نمین, "ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان," توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 5 8 (1402): 139-153, doi: 10.48308/sdge.2023.103838

VANCOUVER

حسین زاده, محمد مهدی, سرتیپ زاده نمین, منیژه. ارزیابی سریع ژئومورفیک برای بررسی پایداری کرانه رودخانه قلعه رودخان فومن، گیلان. توسعه پایدار محیط جغرافیایی, 1402; 5(8): 139-153. doi: 10.48308/sdge.2023.103838

  • صفحه اصلی
  • درباره نشریه
  • اعضای هیات تحریریه
  • ارسال مقاله
  • تماس با ما
  • نقشه سایت

اخبار و اعلانات

  • رتبه علمی نشریه توسعه پایدار محیط جغرافیایی 1401-12-02
 

اشتراک خبرنامه

برای دریافت اخبار و اطلاعیه های مهم نشریه در خبرنامه نشریه مشترک شوید.

© سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب