چکیده

پیشینه و هدف: آتش سوزی از دیرباز یک تهدید مهم برای ایمنی شهری، محیط فیزیکی و کیفیت زندگی شهری بوده است. یکی از مهمترین چالش‌هایی که همواره شهرها را تهدید می‌نماید خطر ایجاد و گسترش حریق در محیط‌های شهری است. در حال حاضر کلانشهرهای ایران با معضلات گوناگونی مواجه هستند و یکی از معضلاتی که کلانشهرهای کشور با آن درگیر هستند، مسأله بحران حریق و آتش سوزی و از سوی دیگر ضعف زیرساخت­های خدماتی موجود در آنها است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل آماری بحران حریق در کاربری­های  کلانشهر کرج به عنوان چهارمین شهر بزرگ ایران انجام شده است.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر ماهیت کمی دارد و با استفاده از تکنیک­های مرک و کوداس به تحلیل آماری بحران حریق در کاربری­های شهری در کلانشهر کرج پرداخته شده است. محدودة پژوهش را مناطق 12 گانه کلانشهر کرج تشکیل داده است و تعداد 10 شاخص مرتبط با بحران حریق در کاربری­های شهری در 12 منطقه کلانشهر کرج مورد بررسی قرار گرفته است. داده­های مورد نیاز که از آمارنامه شهر کرج در سال 1398 گرفته شده است، توسط تکنیک مرک وزن دهی شده­ و در تکنیک کوداس به کار گرفته شدند. شاخص­های مورد مطالعه در این پژوهش کمی تعداد حریق صورت گرفته در کاربری مسکونی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری آموزشی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری بهداشتی و درمانی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری خدماتی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری تجاری، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری صنعتی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری انبار، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری فضای سبز شهری، تعداد حریق صورت گرفته در وسایط نقلیه و تعداد حریق صورت گرفته در کاربری معابر و گذرگاهها بوده است.
یافته ها و بحث: یافته ­های پژوهش نشان می­دهد که منطقه 11 کلانشهر کرج با امتیاز (3/859) بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده  و این منطقه در وضعیت سبز قرار گرفته است؛ تعداد حریق­های به وجود آمده در کاربری­های شهری این منطقه محدود بوده است. در تکنیک کوداس منطقه 6 کرج با امتیاز (-3/566)، منطقه 10 با امتیاز (-2/605)، منطقه 2 با امتیاز  (-2/469)، منطقه 7 با امتیاز (-0/488) و منطقه 4 با امتیاز (-0/274) کمترین امتیازات را به خود اختصاص دادند. بیشترین بحران حریق در کاربری­های شهری کلانشهر کرج متعلق به منطقه 6 بوده است. تعداد حریق­های به وجود آمده در کاربری­های شهری مناطق 6، 10، 2، 7 و 4 زیاد بوده است و این مناطق در حالت قرمز قرار دارند. میانگین نزدیک ترین همسایگی امتیاز بحران حریق در کاربری­های شهری در مناطق کلانشهر کرج به صورت پراکنده بوده است.
نتیجه گیری: بیشترین حریق­های مربوط به کاربری مسکونی و آموزشی در منطقه 6، بیشترین حریق­های بهداشتی و درمانی در منطقه 4 و بیشترین حریق­های خدماتی در منطقه 5 شکل گرفته است، لازم است متولیان شهر توجه ویژه­ای به این مناطق داشته باشند. بیشترین حریق­های مربوط به کاربری­های تجاری شهر کرج در منطقه 3، بیشترین حریق­های صنعتی در منطقه 10، بیشترین حریق­های کاربری فضای سبز شهری در منطقه 2 و بیشترین حریق­های به وجود آمده در معابر و گذرگاهها در منطقه 5 رخ داده است و ضروری است مدیران شهری توجه ویژه­ای به این مناطق داشته باشند. بیشترین آتش سوزی های شکل گرفته در شهر کرج و به ویژه در مناطق ذکر شده در کاربری های مسکونی رخ داده است. عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند؛ ولی دلیل اصلی وقوع این مخاطره به خاطر عدم رعایت اصولی ساخت و ساز و استانداردهای سازه است که اگر به طور صحیح رعایت شود، شهروندان در دام حریق و حوادث بعد از آن نخواهند افتاد.