توسعه پایدار محیط جغرافیایی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

آینده‌نگاری شهر هوشمند تاب‌آور بر پایه‌ی برنامه‌ریزی سناریو (مطالعه‌ی موردی: شهر رشت)

    نویسندگان

    1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

    2 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

,

نوع مقاله : پژوهشی

چکیده

پیشینه و هدف: این پژوهش با تمرکز ویژه بر همگرایی مفاهیم شهر هوشمند و تاب‌آوری شهری، به دنبال ارائه چارچوبی یکپارچه برای توسعه‌ی شهری است. در حالی که پژوهش‌های پیشین اغلب به بررسی جداگانه‌ی این مفاهیم پرداخته‌اند، این مطالعه از طریق به‌کارگیری روش آینده‌نگاری و برنامه‌ریزی سناریو، به تحلیل آینده‌های محتمل شهر رشت می‌پردازد.  این رویکرد امکان شناسایی عدم قطعیت‌های کلیدی و تدوین سناریوهای مبتنی بر آن‌ها را فراهم می‌سازد و در تلاش است تا به ارتقای دانش موجود در زمینه‌ی برنامه‌ریزی شهری هوشمند و تاب‌آور کمک نماید. شهر رشت با توجه به رشد جمعیت و زیرساخت‌های فرسوده‌ آن، در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی بسیار آسیب‌پذیر است؛ ازاین‌رو تقویت تاب‌آوری این شهر از مسیر توسعه زیرساخت‌های هوشمند، امری حیاتی برای پایداری آینده‌ی شهری آن به شمار می‌رود.
روش‌شناسی: این پژوهش با بهره‌گیری از رویکرد برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو، به توسعه مفهوم «شهر هوشمند تاب‌آور» در رشت می‌پردازد که دو پرسش اصلی را دنبال می‌کند: پیشران‌های موثر در گذار رشت به یک شهر هوشمند تاب‌آور کدامند؟ و سناریوهای ممکن در آینده این گذار کدام‌اند؟ روش پژوهش، تحلیلی-اکتشافی است که با بررسی مفهومی تاب‌آوری در بستر شهر هوشمند آغاز می‌شود و مبنای نظری لازم برای شناسایی پیشران‌ها را فراهم می‌آورد. نیروهای محرک با استفاده از نرم‌افزار MicMac شناسایی و دسته‌بندی شدند. همچنین، برنامه‌ریزی سناریو با تکیه بر مدل شبکه کسب‌وکار جهانی به‌کار گرفته شد. در مراحل بعدی، روش دلفی در دو دور با مشارکت ۲۵ متخصص شهری برای جمع‌آوری نظرات و تعیین عدم‌قطعیت‌های کلیدی استفاده شد. تحلیل محتوای کیفی نیز با نرم‌افزار Maxqda  انجام گرفت.
یافته‌ها و بحث: یافته ها به اهمیت توجه هم‌زمان به هوشمندی و تاب‌آوری در فرآیند توسعه شهری اشاره دارند. شهر هوشمند با تکیه بر نوآوری‌های فناورانه در پی حل مسائل شهری است، درحالی‌که شهر تاب‌آور بر توانایی سازگاری با تغییرات و مقابله با شوک‌ها تمرکز دارد. درک سناریوهای ممکن برای یک شهر هوشمند تاب‌آور، به برنامه‌ریزان شهری کمک می‌کند تا سیاست‌ها و راهبردهای مؤثر‌تری طراحی کنند. چهار سناریوی آینده‌نگر برای رشت، مبتنی بر دو عدم‌قطعیت کلیدی شامل حکمروایی فناوری و توسعه پایدار شهری ترسیم شدند. سناریوی طلایی، وضعیت ایده‌آل و مطلوبی را نشان می‌دهد که در آن هر دو عدم‌قطعیت به‌درستی مدیریت شده‌اند. در مقابل سناریوی «عصر تاریک»، بدترین وضعیت را توصیف می‌کند که در آن ضعف حکمروایی و ناپایداری منجر به افول شهری می‌شود. این پژوهش تأکید می‌کند که برنامه‌ریزی آینده رشت باید در جهت پرهیز از سناریوهای منفی و تقویت حکمروایی فناورانه و پایداری صورت گیرد. در این مسیر، حکمرانی مؤثر و مشارکت ذی‌نفعان، نقش کلیدی ایفا می‌کنند.
نتیجه‌گیری: این مطالعه نقش اساسی تلفیق رویکردهای شهر هوشمند با راهبردهای تاب‌آوری را در دستیابی به توسعه پایدار شهری در رشت برجسته می‌سازد. نتایج حاکی از آن است که آینده شهر به‌شدت تحت تأثیر دو عدم‌قطعیت مهم، یعنی حکمروایی فناوری و توسعه پایدار شهری قرار دارد. با بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های نو و در عین حال تقویت برنامه‌ریزی تاب‌آور شهری، رشت می‌تواند توان تطابق با چالش‌ها و کاهش مخاطرات احتمالی را افزایش دهد. سناریوهای ارائه‌شده، مسیرهای راهبردی برای سیاست‌گذاران ترسیم می‌کند و بر لزوم حکمروایی پیش‌نگر، همکاری بین ذی‌نفعان و نوآوری فناورانه تأکید دارد. در نهایت، تحقق «سناریوی طلایی» نیازمند سرمایه‌گذاری راهبردی در زیرساخت‌های دیجیتال، ارتقای پایداری و سیاست‌گذاری شهری فراگیر است؛ تا آینده‌ای هوشمند، تاب‌آور و شکوفا برای رشت رقم بخورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
Alexander, D., 2013. Resilience and disaster risk reduction: an etymological journey. Nat. Hazards Earth Syst. Sci. 1, 1257–1284. https://doi.org/10.5194/nhess-13-2707-2013
Almeida, F., Guimarães, C. M., and Amorim, V., 2024. Exploring the differences and similarities between smart cities and sustainable cities through an integrative review. Sustainability, 16(20), 8890.  https://doi.org/10.3390/su16208890
Amin nayeri, B., Zali, N. and Motavaf, S. (2019). Identification of regional development drivers by scenario Planning. International Journal of Urban Management and Energy Sustainability, 1(2), 67-80. https://doi.org/10.22034/IJUMES.2017.06.15.016 (In Persian)
Arafah, Y., Winarso, H., and Suroso, D. S. A., 2018. Towards smart and resilient city: a conceptual model. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science,158(1), 012045). IOP Publishing. https://doi.org/ 10.1088/1755-1315/158/1/012045
Bansal, N., Mukherjee, M., and Gairola, A., 2017. From poverty, inequality to Smart City. Springer Transactions in Civil and Environmental Engineering, 109–122. https://doi.org/ 10.1007/978-981-10-2141-1
Bibri, S.E., 2020. Compact urbanism and the synergic potential of its integration with data-driven smart urbanism: an extensive interdisciplinary literature review. Land Use Policy, 97, 104703, 1-20. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104703
Bouzguenda, I., Alalouch, C., and Fava, N., 2019. Towards smart sustainable cities: a review of the role digital citizen participation could play in advancing social sustainability. Sustain. Cities Soc. 50, 101627, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101627
Cutter, S. L., Emrich, C. T., Webb, J. J., and Morath, D., 2009. Social vulnerability to climate variability hazards: A review of the literature. Final Report to Oxfam America, 5, 1-44. https://doi.org/10.1177/030913259602000407
Delangizan, S., Sharifi, M. Sh., and Norouzi, H., 2017. Foresight of Regional Development Using Key Uncertainty Identification Method (Case Study: Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province). Urban Management, 48(16), 497-512. http://ijurm.imo.org.ir/article1-1-1969-fa.html(In Persian)
Egedy, T., 2017. Urban development paradigms in the new millennium – The creative city and the smart city. Földrajzi Közlemények 141 (3): 254–262.
Elvas, L. B., Mataloto, B. M., Martins, A. L., and Ferreira, J. C., 2021. Disaster management in smart cities. Smart Cities, 4(2), 819-839. https://doi.org/10.3390/smartcities4020042
Eskandari Nodeh, M., Gholipour, Y., Fallah Heydari, F., and Ahmadpour, A., 2019. Identifying Resilience Dimensions and its Impact on Urban Sustainability of Rasht City. Geography and Environmental Sustainability, 9(3), 63-77. https://doi.org/10.22126/ges.2019.3436.1913(In Persian)
Figueiredo, L., T. Honiden and A. Schumann., 2018, Indicators for Resilient Cities, OECD Regional Development Working Papers, No. 2018/02, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/6f1f6065-en
Gracias, J. S., Parnell, G. S., Specking, E., Pohl, E. A., and Buchanan, R., 2023. Smart Cities-A Structured Literature Review. Smart Cities, 6(4), 1719-1743. https://doi.org/10.3390/smartcities6040080
Ismagilova E, Hughes L, Dwivedi YK, et al., 2019. Smart cities: advances in research-an information systems perspective. International Journal of Information Management, 47, 88–100. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2019.01.004
Giffinger, R., and Gudrun, H., 2010. Smart cities ranking: an effective instrument for the positioning of the cities? ACE: Archit. City Environ. 4 (12), 7–26. http://hdl.handle.net/2099/8550
Grimm, N. B., Faeth, S. H., Golubiewski, N. E., Redman, C. L., Wu, J., Bai, X., and Briggs, J. M., 2008. Global change and the ecology of cities. Science, 319(5864), 756–760. https://doi.org/10.1126/science.1150195.
Godschalk, D., 2003. Urban hazard mitigation: creating resilient cities. Nat. Hazards Rev. 4, 136–143. https://doi.org/ DOI: 10.1061/(ASCE)1527-6988(2003)4:3(136)
Han, H., and Hawken, S., 2018. Introduction: Innovation and identity in next-generation smart cities. City Culture and Society, 12(December), 1–4. https://doi.org/10.1016/j. ccs.2017.12.003
Hao, H., Wang, Y., and Chen, J., 2024. Empowering Scenario Planning with Artificial Intelligence: A Perspective on Building Smart and Resilient Cities. Engineering. 43, 272-283, https://doi.org/10.1016/j.eng.2024.06.012
Holling, C. S., 1973. Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1–23. https://doi.org/https://doi.org/10.1146/ annurev.es.04.110173.000245
Holling, C.S. 1996. Engineering Resilience versus Ecological Resilience. In Engineering Within Ecological Constraints, edited by Peter C. Schultze, 31–44. Washington, DC: National Academies Press. https://doi.org/10.17226/4919
Kaushal, S. S., Likens, G. E., Pace, M. L., Reimer, J. E., Maas, C. M., Galella, J. G., … and Woglo, S. A., 2021. Freshwater salinization syndrome: From emerging global problem to managing risks. Biogeochemistry, 154(2), 255–292, https://doi.org/10.1007/s10533-021-00784-w
Khatibi, H., Wilkinson, S., Eriwata, G., Sweya, L. N., Baghersad, M., Dianat, H., ... and Javanmardi, A., 2022. An integrated framework for assessment of smart city resilience. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 49(5), 1556-1577. https://doi.org/10.1177/23998083221092422
Komninos, N., Kakderi, C., Panori, A., Tsarchopoulos, P., 2019. Smart city planning from an evolutionary perspective. J. Urban Technol. 26 (2), 3–20. https://doi.org/10.1080/10630732.2018.1485368
Lee, J.H., Hancock, M.G., and Hu, M.-C., 2014. Towards an effective framework for building smart cities: Lessons from Seoul and San Francisco. Technol. Forecast. Soc. Change, 89, 80–99. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2013.08.033
Marcus, L., and Colding, J., 2014. Toward an integrated theory of spatial morphology and resilient urban systems. Ecology and Society, 19(4).1-14. https://doi.org/10.5751/ES-06939- 190455
Meijer, A., 2016. Smart City Governance: A Local Emergent Perspective, in Smarter as the New Urban Agenda; Springer: Berlin/Heidelberg, Germany, 73–85. https://doi.org/10.1007/978-3-319-17620-8_4
Nakhjirkan, P. , Darvishi, F. , Barati, N. , Zali, N. and mohammad hosseini, B., 2024. Strategic Foresight for Smart Cities Management in 1415: A Case of Study in Rasht. Journal of Iran Futures Studies, 9(1), 93-134. https://doi.org/10.30479/jfs.2022.16571.1360(In Persian)
Shahrabani, M. M. N., and Apanavičienė, R., 2022. Towards integration of smart and resilient city: Literature review. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1122, No. 1, p. 012019). IOP publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-17620-8_4
Sharifi, A; Khavarian-Garmsir, AR; Allam, Zaheer; Asadzadeh, A (2023). Progress and prospects in planning: A bibliometric review of literature in Urban Studies and Regional and Urban Planning, 1956–2022. Deakin University. Journal contribution. https://hdl.handle.net/10779/DRO/DU:22106684.v1
Tzioutziou, A., and Xenidis, Y., 2021. A Study on the Integration of Resilience and Smart City Concepts in Urban Systems. Infrastructures, 6(2), 24. https://doi.org/10.3390/infrastructures6020024
UNISDR., 2009. UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction.
Weiss, T., 2000. Governance, Good Governance and Global Governance: Conceptual and Actual Challenges. Third World Quarterly, 21, 795-814. http://dx.doi.org/10.1080/713701075
Xiong, K., Sharifi, A., and He, B. J., 2022. Resilient-smart cities: theoretical insights. In Resilient smart cities: Theoretical and empirical insights. 93-118. Cham: Springer International Publishing. https://doi.org// 10.1007/978-3-030-95037-8_5
Yovanof, G.S., and Hazapis, G.N., 2009. An Architectural Framework and Enabling Wireless Technologies for Digital Cities and Intelligent Urban Environments. Wireless Per https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2021.102348
Zali, N and Sohrabirezvan., 2016. Evaluation of the dimensions and factors affecting regional resilience using the TRIZ technique: case study:Hamadan Province, Journal of Regional Planning, 8(29), 41-52, https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_2771.htm1
Zhu, S., Li, D., and Feng, H., 2019. Is smart city resilient? Evidence from China. Sustainable Cities and Society, 50, 101636.1-14.  https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101636
 
توسعه پایدار محیط جغرافیایی
دوره 7، شماره 12 - شماره پیاپی 12
بهار
فروردین 1404
صفحه 1-13
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار