چکیده

شهرهای هوشمند در ابتدا با هدف مقابله با چالش‌های مختلف شهری ناشی از روند سریع شهرنشینی، مانند کمبود انرژی، ترافیک و آلودگی محیط‌زیست ایجاد شدند. هدف تحقیق حاضر تدوین سناریوهای آیندة شهر رشت بر اساس اصول هوشمندسازی و تاب‌آوری شهری است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی مبتنی بر رویکرد آینده‌نگاری بوده و در همین راستا برای شناسایی پیشران‌های توسعة شهری هوشمند و تاب‌آور از نظرات 25 خبره (دلفی) در نرم‌افزار MicMac و روش سنا‌‌ریونویسیGBN استفاده شده است. تحلیل یافته‌ها 30 پیشران مهم در این حوزه را مشخص کرده و از بین آن‌ها دو ‌‌عدم قطعیت حکمروایی فناوری و توسعة شهری مبتنی بر پایداری استخراج شد. تنظیم فضای سناریوها، چهار سناریوی ممکن (سناریوی اول، دوم، سوم و چهارم) را در راستای آیندة شهر هوشمند تاب‌آور رشت تدوین کرده است. بنابراین می‌توان گفت شهر رشت چنانچه در جهت اصول حکمروایی فناوری و توسعة پایدار حرکت نماید، دستیابی به شهر هوشمند تاب‌آور محتمل‌تر خواهد بود. شهری که در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی ظرفیت تحمل و بازیابی بیشتری دارد. اینگونه قابلیت‌ها، ناشی از وجود فناوری‌های نوظهور و مدیریت شهری انسان‌محور است. هدف تحقیق حاضر تدوین سناریوهای آیندة شهر رشت بر اساس اصول هوشمندسازی و تاب‌آوری شهری است. تنظیم فضای سناریوها، چهار سناریوی ممکن (سناریوی اول، دوم، سوم و چهارم) را در راستای آیندة شهر هوشمند تاب‌آور رشت تدوین کرده است. بنابراین می‌توان گفت شهر رشت چنانچه در جهت اصول حکمروایی فناوری و توسعة پایدار شهری حرکت نماید، دستیابی به شهر هوشمند تاب‌آور محتمل‌تر خواهد بود. شهری که در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی ظرفیت تحمل و بازیابی بیشتری دارد. اینگونه قابلیت‌ها، ناشی از وجود فناوری‌های نوظهور و مدیریت شهری انسان‌محور است.
شهرهای هوشمند در ابتدا با هدف مقابله با چالش‌های مختلف شهری ناشی از روند سریع شهرنشینی، مانند کمبود انرژی، ترافیک و آلودگی محیط‌زیست ایجاد شدند. از طرف دیگر این شهرها باید در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی حال و آینده، از تاب‌آوری لازم در ابعاد مختلف برخوردار باشند و در راستای شهرهای هوشمند تاب‌آور گام بردارند.
شهرها سیستم‌های پیچیده‌ای هستند که جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، نهادی و زیست‌محیطی را یکپارچه می‌کنند و بر رفاه فردی و اجتماعی تأثیر می‌گذارند. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050، 6.5 میلیارد نفر در شهرها زندگی کنند که معادل 68 درصد از جمعیت جهانی است. این رشد سریع شهری منجر به بروز مشکلاتی مانند آلودگی، فرسایش زیرساخت‌ها و کمبود مسکن شده است. با تشدید این چالش‌های شهری، تحقیقات شهری اهمیت بیشتری پیدا کرده است. شهرهای هوشمند در ابتدا برای مقابله با مشکلات ناشی از شهری شدن سریع، مانند کمبود انرژی، تراکم ترافیک و آلودگی توسعه یافتند. این شهرها از فناوری‌های مدرن مانند فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و اینترنت اشیا (IoT) برای بهبود زیرساخت‌ها و مدیریت منابع استفاده می‌کنند و هدف آن‌ها ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان است. با این حال، در حالی که این شهرها پیشرفت‌هایی در بهره‌وری ایجاد کرده‌اند، ممکن است از لحاظ تاب‌آوری در برابر بحران‌ها ضعف داشته باشند و تحقیقات کمی به تقاطع میان هوشمندی و تاب‌آوری پرداخته‌اند. تلاش‌های کنونی برای بهبود هوشمندی یا تاب‌آوری به صورت جزئی است و ابزارهای جامع برای پشتیبانی از هر دو جنبه همچنان در حال توسعه هستند. یک شهر هوشمند از فناوری برای بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌کند، در حالی که تاب‌آوری به شهرها کمک می‌کند تا شوک‌ها را جذب کنند و به تغییرات تطبیق یابند. دستیابی به یک شهر یکپارچه، هوشمند و تاب‌آور برای پایداری شهری ضروری است. شهرها می‌توانند از فناوری‌های جدید برای محافظت از زیرساخت‌ها و مدیریت بحران‌ها به طور مؤثر استفاده کنند. در برنامه‌ریزی برای شهرهای هوشمند، باید آمادگی برای رویدادهای غیرمنتظره مانند بلایای طبیعی نیز مد نظر قرار گیرد. رشت با چگالی بالای جمعیت و زیرساخت‌های فرسوده، در برابر خطرات طبیعی و انسان‌ساخت آسیب‌پذیر است. پیاده‌سازی زیرساخت‌های هوشمند تاب‌آوری رشت را در حال حاضر و در آینده تقویت خواهد کرد. بنابراین، سوال کلیدی این است که چه عواملی رشت را به سمت تبدیل شدن به یک شهر هوشمند و تاب‌آور هدایت خواهند کرد و چه سناریوهای آینده‌ای برای این شهر ممکن است؟