چکیده

چکیده مبسوط
پیشینه و هدف: برنامه­ ریزی کاربری اراضی به عنوان قلب فرآیند برنامه ­ریزی شهری در توسعه پایدار نقش اساسی دارد، به گونه ­ای که در شهرسازی امروز جهان، برنامه­ ریزی کاربری از محورهای اساسی شهرسازی و یکی از اهرم ­های توسعه پایدار شهری به شمار می­ رود. در چند دهه گذشته، شهر کاشان، با رشد و توسعه شهری و شهرک ­های صنعتی متعددی مواجه بوده است که این مسئله، موجب تغییرات وسیعی در اراضی شهری کاشان و نواحی پیرامون شده است. در این پژوهش روند تغییرات کاربری اراضی کاشان در چند دهه گذشته مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این پژوهش ارزیابی کمّی کاربری اراضی شهر کاشان در راستای تحقق توسعه پایدار می­ باشد.
 مواد و روش ها: روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی، روش جمع ­آوری داده و اطلاعات روش اسنادی و میدانی است. در این مطالعه، به‌منظور تحلیل توسعه شهری و تغییرات کاربری زمین در طی دوره‌های مختلف از سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای لندست، سنجنده TM سال 1370، لندست سنجنده +ETM سال 1390، لندست 8 سال 1400 استفاده‌ شده است. نخست، در مرحله پیش‌پردازش تصحیحات اتمسفری و رادیومتریک بر روی تصاویر اعمال شد. در این پژوهش برای طبقه­ بندی از روش طبقه ­بندی نظارت شده استفاده می­کنیم. در این طبقه ­بندی از یکسری نمونه ­های تعلیمی برای طبقه­ بندی استفاده کرده­ ایم. سه طبقه کاربری اراضی شامل، اراضی انسان ساخت، اراضی بایر و پوشش گیاهی می­ باشد. سپس با استفاده از روش ماشین بردار نقشه کاربری زمین برای این سه دوره تهیه و مقایسه شد. برای ارزیابی دقت و صحت نقشه بندی‌های طبقه شده، ماتریس خطا تشکیل شد و براساس آن دقت کلی و ضریب کاپا محاسبه شد. پردازش و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای در محیط نرم‌افزار ENVI 5.3 انجام شد و از نرم‌افزارهای Google Earth، IDRISI و ArcGIS10.8  به‌منظور تجزیه‌وتحلیل اطلاعات استفاده‌ شده است. برای تحلیل تغییرات از تابع Crosstab در محیط نرم‌افزارIdrisi Selva  استفاده ‌شده است.
یافته­ها و بحث: تغییرات کاربری ­ها و افزایش فشار ناشی از توسعه کالبدی شهر بر عرصه­ های طبیعی منجر به تخریب اکوسیستم­ های منطقه کاشان در طول ۳0 سال شده است. این تغییر کاربری اراضی بیشترین تخریب و فشار را به اکوسیستم زمین­ های زراعی و باغات و زمین­ های بایر وارد کرده است. نتایج مقایسه نقشه‌های کاربری اراضی در دوره‌های مطالعاتی نشان‌دهنده تغییر سطح همه کاربری‌ها است. به­طوری که کاربری­های انسان‌ساخت طی دوره 30 ساله پژوهش به روند رو به رشد خود ادامه داده و در مقابل از مساحت زمین بایر و زمین دارای پوشش گیاهی کاسته شده است. چنین تغییراتی موجب شد میزان مساحت این کاربری از 2562 هکتار در سال 1370 به مساحت 4689 هکتار در سال 1400 رسیده و رشدی نزدیک به 18 درصد را شاهد بوده است. در مقابل وسعت زمین دارای پوشش گیاهی از مساحت 3892 هکتار در سال 1370 به مساحت 2733 هکتار در سال 1400 رسیده و حدود 10 درصد از وسعت این زمین کاسته شده است. از دیگر اثرات توسعه، روند کاهشی مساحت زمین­های بایر در محدوده مطالعه، از مساحت 5722 هکتار در سال 1370 به مساحت 4754 هکتار در سال 1400کاهش‌ یافته است.
نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مساحت زمین انسان‌ساخت، از 2562 هکتار در سال1370 به 3419 هکتار در سال 1390 و 4689 هکتار در سال 1400 افزایش‌ یافته است که این میزان توسعه شهری به ضرر کاربری­های دیگر به خصوص زمین بایر و زمین دارای پوشش گیاهی بوده است، به‌طوری ‌که مساحت زمین دارای پوشش گیاهی از 3892 هکتار در سال 1370 به2733 هکتار در سال 1400 کاهش پیدا کرده است. یکی از مهم‌ترین پیامدهای منفی چنین  تغییرات وسیعی در الگوی کاربری زمین، کاهش توان اکولوژیکی و بیولوژیکی و برهم خوردن تعادل زیست محیطی و توسعه پایدار در پیرامون شهر می ­باشد.