چکیده

پیشینه و هدف: رهیافت توانمندسازی ساختاری زنان­ روستایی با آرمان مشارکت در طرح ­های توسعه گردشگری، به مثابه یکی از برجسته­ ترین رویکردها در زمینه دگرگونی فضایی سکونتگاه­ های روستایی است که در چهار بعد بر دگرگونی فضایی همچون فرصت­های یادگیری، دریافت اطلاعات، دسترسی به منابع و پشتیبانی اثرگذار است. توانمندسازی ساختاری متکی بر آموزش و آگاهی‌بخشی به زنان­روستایی نسبت به منافع و هزینه ­های توسعه گردشگری، پرورش دانش و مهارت بومی برای بهره­ مندی از فرصت­ های گوناگون شغلی، آسان­­ سازی دسترسی به منابع مادی و معنوی و نگاه به شکل­ دهی نهادها، بر ادراک سازگار زنان برای مشارکت­ در طرح ­های توسعه گردشگری و دگرگونی فضایی سکونتگاه­های روستایی اثرگذار است. ولی در ایران آموزش نامولد، زنان را در فرایند طرح­های توسعه گردشگری، به شکل «انسان­های کارپذیر» بدل کرده و مشارکت­شان را با چالش روبرو ساخته که بازدارنده توسعه و دگرگونی فضایی است. از اینرو هدف پژوهش حاضر بررسی اثرگذاری توانمندسازی ساختاری بر ادراک سازگار زنان از طرح­های توسعه گردشگری و عوامل برانگیزاننده مشارکت زنان­‌روستایی در جهت دگرگونی فضایی سکونتگاه­های روستایی می­باشد.
مواد و روش­ ها: جامعه آماری این پژوهش کاربردی و کمی، دربرگیرنده 33 روستای فعال در بخش گردشگری با 15196 خانوار است که به گونه­ تصادفی تعداد 400 نمونه بر مبنای فرمول کوکران محاسبه و در سال 1400 پرسشنامه ­ها تکمیل شد. روش­های آماری مورد استفاده، تحلیل همبستگی و مدل معادلات­ساختاری است. مدل­یابی در دو گام انجام شد. در گام اول، پایایی شاخص، توسط معیارهای آلفای کرونباخ که بالاتر از 7/0  و پایایی ترکیبی به واسطه مقادیر بالاتر از 6/0  
یافته ­ها و بحث: یافته ­ها آشکار ساخت ضریب مسیر در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است؛ چون مقدار t  از 96/1 بیشتر است. بر مبنای مقادیر ضرایب مسیر و مقدارt ، ادراک سازگار زنان­روستایی از طرح­های توسعه گردشگری با توانمندسازی ساختاری آنان با ضریب مسیر 830/0 و مقدار t  برابر با 014/48، گویای رابطه مثبت و معنی­دار است و مورد تایید قرار گرفت. مشارکت زنان در طرح­های توسعه گردشگری و دگرگونی فضایی نیز، با ضریب مسیر 382/0 و مقدار t  که برابر با  866/6 شده است، رابطه مثبت و معنا­دار با ادراک سازگار زنان از طرح­های توسعه گردشگری و دگرگونی فضایی دارد. به­منظور سنجش فرضیه میانجی، نتایج آزمون سوبل نشان داد بین توانمندسازی ساختاری با نقش میانجی ادراک سازگار زنان و مشارکت­شان در طرح­های توسعه گردشگری و دگرگونی فضایی سکونتگاه­های روستایی، رابطه میانجی و غیرمستقیم وجود دارد. این پژوهش، با نتایج پژوهش ایراوان و نارا، (Irawan and Nara, 2020)، همراستا است که معتقدند توانمندسازی در تمام ابعاد در مشارکت اثرگذار و منافع حاصل از گردشگری و توزیع عادلانه آنها، منجر به توسعه گردشگری در جامعه شده است.
نتیجه ­گیری: نتایج میانگین متغیرها نمایان ساخت، توانمندسازی ساختاری بر ادراک­سازگار زنان از مشارکت­شان در طرح­های توسعه گردشگری و دگرگونی فضایی سکونتگاه­های روستایی ناحیه مورد مطالعه، اثرگذار بوده است. نقش موثر زنان در این طرح­ها، انکارناپذیر و توفیق در آن بدون مشارکت زنان دشوار است. توان­ افزایی زنان­ روستایی از این رو اهمیت دارد که می­تواند در ایجاد چرخه­های پایدار تواناساز آنان از جمله در برابری جنسیتی و افزایش درآمد موثر واقع شود. با این وجود، توجه بیش از پیش به اثرگذاری توانمندسازی با آرمان نیرومندسازی و توان­افزایی زنان برای پیوستگی و افزایش مشارکت­شان در پیشگیری از چالش­های پیش­روی، پیشنهاد می­ شود.