چکیده
پیشینه و هدف: شهرداری‌ها و یا دولت‌های محلی به عنوان یکی از مهمترین نهادهای مردمی، وظیفه خدمت‌رسانی به شهرنشینان را با هدف تأمین خواسته‌های اولیه زندگی و در نتیجه رسیدن به شهری توسعه یافته به‌عهده دارند. بدین منظور شهرداری‌ها می‌بایست منابع و درآمدهایی در اختیار داشته باشند چرا که امروزه علاوه بر ناکافی بودن منابع درآمدی، مشکل جدی‌تری به‌نام ناپایداری درآمدی فرآروی شهرداری‌ها وجود دارد. در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران که متشکل از سیستم اقتصادی ناکارآمد، نظام‌های مالیاتی ضعیف و فاقد مکانیزم مشارکت شهروندان در تأمین هزینه‌های شهرها هستند، عمدتاً سیستم تأمین درآمد شهرداری‌ها به‌سمت منابع درآمدی ناپایدار و ناسالم جهت می‌یابد. ازاین رو برخورداری از نظام درآمدی پایدار، همچون عنصر مهمی می‌باشد که سبب موفقیت در انجام مأموریت‌ها می‌شود تا در نتیجه آن بتواند به انتظارات و نیازهای جامعه پاسخ مثبت دهد. برعکس در صورت برخوردار نبودن از منابع درآمدی پایدار، برنامه‌ریزی مالی و بودجه‌ای شهرداری‌ها دچار مشکل شده و در نتیجۀ ادامۀ این روند منابع درآمدی فعلی نمی‌تواند پاسخگوی هزینه‌های رو به افزایش شهرداری‌ها در سال‌های آتی باشد. بنابراین این پژوهش با هدف مطالعه وضعیت درآمدهای شهرداری زنجان از لحاظ پایداری و سطح‌بندی آن انجام شده و به بررسی درآمدهای شهرداری زنجان پرداخته است. آن را از حیث معیارهای پایداری، بررسی و تجزیه و تحلیل کرده است.
روش‌ها:. فلسفه مطالعه از نوع تفسیری با رویکرد کیفی است. استراتژی تحقیق توصیفی بوده و با تکنیک تحلیل محتوا و نظام تجزیه و تحلیل قائم بر تحلیل در عملیات نرم (دیمتل و ساختاری تفسیری) به تبیین مسئله اصلی تحقیق پرداخته است. این دو مدل از پرسشنامه مقایسه زوجی و علیت یابی منتج می‌شوند. پس از شناسایی متغیرهای (منابع درآمدی شهرداری زنجان که از میان متون چاپی بدست آمده است) محقق اقدام به تدوین پرسشنامه مقایسه زوجی و اندازه‌گیری آن کرده است. پس از جمع‌آوری داده‌ها ابتدا به روش دیمتل روابط قطعی مابین متغیرها شناسایی شده است. از روابط قطعی بدست آمده در این بخش برای معادلات ساختاری تفسیری یا ISM استفاده و مهمترین سطوح منابع درآمدی شهرداری شناسایی شدند. در نهایت مهمترین منابع درآمدی شهر زنجان شناسایی شد. همچنین جامعه آماری پژوهش، کلیه خبرگان برنامه‌ریزی شهری در عرصه مدیریت شهری (کارمندان شهرداری و اساتید دانشگاه) را شامل می‌شود که ازاین‌رو ۱۲ نفر به‌عنوان نمونه جامعه آماری انتخاب شده است.
یافته‌ها: نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که منابعی مانند درآمد حاصل از حمل و نقل عمومی، طراحی فضاهای فرهنگی و نمایشگاه‌ها، اعانات و هدایا، خدمات بخش مسکونی و زمین، عوارض بیمه و خودیاری شهروندان به‌عنوان منابع پایدار و اساسی در نظام مدیریتی شهرداری زنجان شناخته می‌شوند. این منابع به دلیل داشتن ویژگی‌هایی مانند ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و قابلیت اتکا، به شهرداری کمک می‌کنند تا برنامه‌ریزی بلندمدت و مؤثری برای توسعه شهری داشته باشد. در مقابل، منابعی نظیر تراکم فروشی، پروانه ساختمان، جرایم کمیسیون ماده ۱۰۰، استقراض شهرداری از منابع دولتی و تثبیت تجاری به‌عنوان منابع ناپایدار شناخته شدند که نمی‌توانند به‌عنوان پایه‌ای قابل اعتماد برای تامین درآمد شهرداری مورد استفاده قرار گیرند.
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حاضر قابل تعمیم به اغلب شهرداری‌ها و نظام مدیریت شهری در ایران است و تأکید بر ضرورت توجه به منابع پایدار درآمدی و کاهش وابستگی به منابع ناپایدار دارد. این امر نه تنها به بهبود وضعیت مالی شهرداری‌ها کمک می‌کند بلکه می‌تواند اعتماد عمومی را نیز افزایش دهد و زمینه‌ساز توسعه پایدار شهری باشد. برای تأمین منابع درآمدی پایدار و مدیریت کارآمد شهر، شهرداری زنجان باید بر منابع پایدار تمرکز بیشتری داشته باشد. افزایش درآمد از طریق ارائه خدمات شهری و دریافت هزینه‌های مربوطه، همچنین مالیات‌های شهری که شهروندان برای این خدمات پرداخت می‌کنند، می‌تواند به افزایش دخالت مردم در مدیریت امور شهری و بهبود عملکرد شهرداری منجر شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)