چکیده

پیشینه و هدف:
رویکردهای پایدار و سبز در معماری به دلیل اهمیت دستیابی به اهداف کاهش ردپای کربن و سازگاری با پیامدهای گرمایش جهانی در حال گسترش‌اند. در این راستا، طراحی و ساخت ساختمان هوشمند سبز به عنوان مدلی کارا از نظر مصرف انرژی و پاسخگویی به نیاز ساکنان مورد توجه قرار گرفته است. ساختمان‌های سبز هوشمند از اینترنت اشیاء و فناوری اطلاعات و ارتباطات سبز بهره می‌برند و علاوه بر مدیریت مناسب انرژی، آب و پسماند، بر سلامت و کیفیت محیط داخلی اثرگذارند ولی هزینه سرمایه‌گذاری و قیمت فروش بالاتر محدویتی برای توسعه این ساختمان‌ها است. نوآوری  پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر کاربردی‌سازی مفاهیم ساختمان هوشمند سبز است که با شاخص هایی مانند فناوری، صرفه جویی در انرژی و ایجاد محیط‌زیست سالم و پاک مورد بررسی قرار گرفته است.  از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی قابلیت اجرای مفهوم ساختمان هوشمند سبز از نظر ذی‌نفعان طرح در ایران، به تحلیل دیدگاه ساکنان و خریداران مسکن می‌پردازد. 
مواد و روش‌:
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن تحلیلی- توصیفی بر اساس ابزار کتابخانه­ای- اسنادی و مطالعات میدانی و پرسشنامه ­ای است. پرسشنامه­ با 39 سؤال در چهار بعد شامل مزایای ساختمان هوشمند سبز، عوامل مؤثر بر تمایل خریداران، برآورد هزینه لازم برای ساخت و عوامل مؤثر بر اجرای مفهوم سبز هوشمند در ساخت و ساز طرح شد. سپس عوامل احتمالی مؤثر در اجرای موفقیت‌آمیز معیارهای ساختمان سبز در سه دسته رهبری و مسئولیت­پذیری، اصول و فنون و بازخورد و ایجاد اعتماد عمومی طبقه‌بندی شد. پژوهش با تمرکز بر منطقه­ یک تهران در شمالی‌ترین نقطه شهر انجام شد به‌طوری‌که خانوارهای ساکن با توانایی خرید یک واحد مسکونی سبز با ارزش افزوده­ای معادل 31 -10 درصد نسبت به واحد­های مسکونی معمولی جامعه آماری هدف را تشکیل دادند. در مرحله پیش‌آزمون، پرسشنامه بین 30 نفر توزیع و با تحلیل داده‌ها، اندازه نمونه به دست آمد. پس از گردآوری داده‌ها، تمامی تحلیل­های پرسشنامه­ای و آماری با کمک نرم افزار SPSS  انجام گرفت.

یافته‌ها و بحث:
نتایج بررسی 62 پاسخ به پرسشنامه نشان می‌دهد از میان مزایای ساختمان سبز هوشمند، به‌ترتیب بهره­ وری انرژی، بهره­وری مواد و بهره­ وری زمین از اهمیت بیشتری برخوردارند. اکثر پاسخ دهندگان بر این باورند که ساختمان­های هوشمند سبز به صرفه جویی در هزینه­های نگهداری و در نتیجه کاهش تقاضای انرژی برای روشنایی، گرمایش و تهویه مطبوع می‌انجامند. مشوق‌های اقتصادی در اولویت اقدامات سیاست‌گذاری قرار دارد و اعطای تخفیف مالیاتی به خریداران مسکن سبز بر تمایل خریداران مؤثر است. مؤلفه­های برچسب‌گذاری ساختمان­ها و پرداخت وام­های یارانه­ای و کمک­های بلاعوض در جایگاه­های بعدی قرار دارند. همچنین، نیمی از پاسخگویان ارزش افزوده لازم برای ساخت یک خانه یا آپارتمان دارای رتبه­بندی سبز در مقایسه با ساخت یک خانه یا آپارتمان معمولی مشابه را بیش از 30% برآورد کرده­اند که مشابه با مطالعات پیشین است. تمایل خریداران برای پرداخت اضافه بها با بالا رفتن میزان درآمد بیشتر می‌شود و 3/40% از پاسخگویان حاضرند مبلغ بیشتری برای خرید یک خانه یا آپارتمان جدید به عنوان ساختمان هوشمند سبز بپردازند.
نتیجه‌گیری:
برای افزایش تمایل خریداران برای پرداخت اضافه بها، لازم است قیمت ساختمان سبز تا حدودی تعدیل شود. ایجاد بستر مناسب برای افزایش آگاهی در مورد مفهوم ساختمان سبز برای عموم مردم می‌تواند به کاربران و مصرف کنندگان در اتخاذ تصمیم درست کمک کند. اولویت‌های کنونی ساختمان سبز به اثرات محیط‌زیستی آن بازمی­گردد. در عین حال لازم است مزایای بالقوه اقتصادی و انسانی آن را که از نکات کلیدی برای موفقیت ساختمان سبز در آینده است مد نظر قرار داد. لازمه­ی اجرای موفقیت آمیز برنامه ساختمان سبز هوشمند تعریف چشم انداز و دستورالعمل­های تکنولوژیکی، تهیه نقشه راه، و سپس اولویت­بندی و به جریان انداختن پروژه­های ساخت و بازسازی با هدف پایداری است.