چکیده

پیشینه و هدف

در دهه ‌های گذشته مفاهیم کیفیت زندگی و زیست ‌پذیری از مهمترین اصول برنامه‌ ریزی برای سکونتگاه ‌ها به‌شمار رفته و در جهت نیل به توسعه پایدار از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده‌اند. ضرورت توجه به این مساله با وجود ساختار نا متوازن جمعیتی و نابرابری‌ های فضایی در کشور ما از اهمیت مضاعف برخوردار است. در این میان شهر های کوچک یکی از مهمترین عرصه های سکونتی در کشورهای در حال توسعه می باشد که نرخ پایین زیست پذیری به خالی شدن و کاهش چشم گیر جمعیت در آن ها منجر شده است. یکی از آثار کاهش جمعیت مناطق شهری، کمرنگ شدن هویت در این مقاصد است چراکه افراد با هجرت از مبادی عزیمت، به تدریج حس تعلق خود نسبت به آن مکان را از دست داده و نسبت به مقاصد عزیمت تعلق پیدا میکنند. از طرفی ساکنان مناطق با سطح زیست پذیری پایین، به دلیل نارسایی های خدماتی و زیستی، بیشتر درصدد رفع نیازهای فردی برآمده و مشکلات عدیده و نابرابری های اجتماعی مانعی می شود در برابر شکل گیری هویت یکپارچه اجتماعی در این مقاصد. بنابراین در تحقیق حاضر فرض بر این است که کاهش زیست پذیری بر کمرنگ شدن هویت اجتماعی در شهرها تاثیر خواهد گذاشت. در این راستا هدف این تحقیق تبیین و تلخیص مهمترین شاخص‌ های زیست ‌پذیری برای شهر کوچک سنقر و سنجش این شاخص ها بر هویت این شهر بوده در این راستا از روش کیفی و کمی استفاده گردید.

روش ها

ابتدا با تحلیل محتوای متون مقالات داخلی و خارجی، شاخص های کلی زیست پذیری به تعداد 94 عامل استخراج گردید. در ادامه جهت بومی سازی و تعیین مرتبط ترین شاخص ها با هدف این تحقیق، نتایج مرحله اول در قالب فرایند دلفی و نظرسنجی از کارشناسان خلاصه گردید. علاوه بر این، اثرات مولفه های زیست پذیری بر هویت اجتماعی شهر نیز مورد بررسی قرار گرفت و در این راستا از تحلیل رگرسیون خطی چندگانه در نرم افزار Spss بهره گرفته شد. در این مرحله یافته های حاصل از مراحل دلفی در قالب پرسشنامه تنظیم گردیده و در میان شهروندان توزیع و جمع اوری گردید. جامعه اماری شهر سنقر بوده و حجم نمونه شامل 200 نفر از ساکنان محلات مختلف شهر سنقر می باشند.

بحث و یافته ها

در مرحله تحلیل محتوا پس از مشخص شدن کد های باز و فراوانی آن ها، در ادامه با رویکرد استقرایی، کد های باز به لحاظ قرابت معنایی شان دسته بندی شده و تعداد 43 تم فرعی از ادغام و یکپارچه سازی کدهای مرتبط استخراج گردید. تم های فرعی نیز در 7 تم اصلی دسته بندی شدند. در ادامه نتایج حاصل از مراحل دلفی نشان داد که شاخص های زیست پذیری در شهر سنقر در 7 دسته کلی "مدیریت شهری"، "ویژگی های محیطی"، "ویژگی های اجتماعی"، "خدمات و زیرساخت های شهری"، "ویژگی های اقتصادی"، "ویژگی های فرهنگی" و "ویژگی های اقلیمی" قابل صورت بندی می باشند. در مرحله اخر و در راستای سنجش اثرات مولفه های زیست پذیری بر هویت اجتماعی شهرها نتایج نشان داد که 3 بعد اقتصادی، فرهنگی و محیطی به ترتیب با ضرایب تاثیر0.468، 0.286 و 0.209، دارای بیشتری همبستگی با هویت اجتماعی شهر می‌باشند. مولفه های ویژگی های اقلیمی نیز به دلیل عدم تناسب مقدار معنی داری، از مدل خارج گردید.

نتیجه گیری

در ارزیابی نقش مولفه های زیست پذیری بر هویت اجتماعی شهر به این نتیجه رسیدیم که مولفه های اقتصادی، فرهنگی و محیطی دارای بیشترین همبستگی با هویت اجتماعی شهر می باشند. نتایج این تحقیق به ویژه در شرایط فعلی که شهرها و سکونتگاه ها به صورت جدی با بحران هویتی و پایین بودن سطح مولفه های زیست پذیری مواجه هستند، واجد اهمیت می باشد.