چکیده

در دنیای شهری امروزی کودکان به طور فزایندهای در معرض عوامل استرس زا قرار میگیرند که می تواند بر سلامت روان و رفاه آنها تأثیر منفی بگذارد در نتیجه ایجاد شهرهای دوستدار کودک که نیازهای کودکان را در اولویت قرار می دهند به جنبه ای حیاتی در برنامه ریزی و طراحی شهری تبدیل شده است یکی از رویکردهایی که توجه قابل توجهی را به خود جلب کرده است گنجاندن فضاهای سبز شهری مانند پارک ها و زمین های بازی برای کمک به سلامت روان کودکان کمک می کند. هدف این مقاله بررسی تأثیر فضاهای سبز شهری بر سلامت روان و رفاه کودکان در چارچوب رویکرد شهر دوستدار کودک است.

این پژوهش با هدف توسعه‌ای- کاربردی انجام شده است و ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی، اطلاعات مربوط به تاثیر فضاهای سبز شهری بر سلامت روان کودکان جمع‌آوری شد. سپس پرسشنامه‌های مناسب طراحی و توزیع شدند و تعداد 379 نفر با روش نمونه گیری کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. در مرحله بعد، اطلاعات جمع‌آوری شده تحلیل شدند و جهت نیل به هدف پژوهش از آزمونTتک نمونه ای و رگرسیون گام به گام استفاده شده است. و با استفاده از روش تاپسیس و نرم افزار SPSS، تاثیر فضاهای سبز شهری بر سلامت روان کودکان در دو منطقه چهار و پنج کرج بررسی شده است.

نتایج به دست آمده نشان می دهد که فضاهای سبز شهری می‌توانند بهبود محسوسی در سلامت روان کودکان ایجاد کنند زیرا تاکید بر ارتباط مستقیم بین فضاهای سبز و سلامت روان کودکان در شهرهای پرتراکم، به‌عنوان یک موضوع جدید و نادر در تحقیقات روان‌شناسی محیطی است. نتایج حاصل از تحلیل داده های پژوهش نشان میدهد که مهم ترین عوامل در تاثیرگذاری بر سلامت روان کودکان عبارتند از دسترسی، حس مکان، مشارکت، تنوع و گوناگونی، تعاملات اجتماعی، سرزندگی، کاربری، امنیت و فضاهای مکث و خلاق. همچنین نتیجه آزمون T نشان داد که میانگین شاخص ها در منطقه پنج بهتر از منطقه چهار است. شاخص های نفوذپذیری،خوانایی،خاطره انگیزی،اعتماد اجتماعی،مصالح ،پوشش گیاهی،فضاهای مکث،کاربری های تفریحی و آموزشی،امنیت اجتماعی وفیزیکی و پویایی وانعطاف پذیری در منطقه پنج در وضعیت مطلوب قرار دارند، اما اهمیت این شاخص ها در منطقه 4بسیار کمتر می باشد. در تحلیل رگرسیونی مربوط به منطقه چهار، مدل انتخاب شده با ضریب تعیین تعدیل شده، 167/0 در میان سایر مدل‌های ارائه شده در تحلیل دارای بیشترین ضریب تعیین تعدیل شده می‌باشد و به عنوان مدل نهایی تحلیل برگزیده می‌شود. در منطقه پنج نیز مدل انتخاب شده دارای ضریب تعیین تعدیل شده 544/0 است که بالاترین مقدار در میان سایر مدل‌ها میباشد و به عنوان مدل نهایی انتخاب می‌شود.در نهایت با استفاده از مدل تصمیم گیری چندشاخصه تاپسیس ، با توجه به نتایج بدست آمده در نرم افزار و بررسی های صورت گرفته که فاصله از راه حل ایده آل در منطقه ی پنج 0.01 و فاصله از راه حل غیر ایده آل 1.6 و در نهایت نزدیکی نسبی این منطقه تا راه حل ایده آل 0.99 می باشد، منطقه پنج نسبت به منطقه چهار از دیدگاه کودکان 6 تا 14 سال به عنوان منطقه ی منتخب و به واسطه ی وجود بوستان های شهری در رتبه اول پژوهش قرار گرفت.با تأکید بر این نکته که کودکان به عنوان آینده جامعه، نیازمند حمایت و توجه ویژه‌ای به سلامت روان خود هستند، مطالعات نوآورانه در این زمینه می‌تواند به بهبود شرایط سلامت روان کودکان و در نتیجه بهبود جامعه کمک کند. مطالعات صورت گرفته در ارتباط با این موضوع در حول محور و حوزه پزشکی و روانشناسی مطرح گردیده و به ندرت این موضوع مهم و پر اهمیت در حوزه های شهرسازی به کار گرفته شده است.



کلمات کلیدی : ، فضای سبز شهری، کودک،سلامت روان، شهر دوستدار کودک،تاپسیس