چکیده

نقش سازمانهای مردم نهاد در کنترل و مدیریت بحران های شهری؛ حوزه سلامت (موردپژوهی: کلانشهر تهران)

پیشینه و هدف

امروزه شهرها هسته اصلی فعالیت بشر است و به عنوان مکانی شناخته می‌شوند که مردم در آن زندگی، کار و فعالیت‌های روزانه خود را انجام می‌دهند. به همین دلیل تراکم گسترده‌ای از جمعیت به همراه فاجعه‌های طبیعی و خطرات انسانی، شهرها را نسبت به گذشته آسیب‌پذیرتر کرده است. حاکمیت و مسئولین وظیفه بستر سازی برای خدمت همه جانبه سمن ها و تشکل های مردم نهاد را بر عهده دارند و مخاطراتی مانند بحران کرونا ضرورت این رسالت را به وضوح نمایان کرده است. همچنین به دلیل جایگاه کم رنگ این سمن ها در مدیریت بحران های شهری، در این پژوهش، به همه موارد و اشکال حضور و فعالیت آنها در این حوزه پرداخته شده است؛ به عبارت دیگر، محدود بودن قلمرو و عرصه های فعالیت های این سمن ها در ایران موجب شده است پژوهشگر به همه بحران هایی که این سمن ها در هر سه مرحله پیشگیری، حین و بعد از آنها نقش داشته اند، بپردازد.



روش ها

روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی-عملی می‌باشد. شیوه گردآوری داده‌ها به دو روش اسنادی و پیمایشی بوده است، به این نحو که برای استخراج شاخص‌های مدیریت بحران و تدوین مبانی نظری از روش اسنادی و ابزار فیش‌برداری؛ و برای سنجش شاخص‌های پژوهش در محدوده موردمطالعه از شیوه پیمایشی و ابزار پرسش‌نامه محقق‌ساخت بهره گرفته ‌شده است. جامعه آماری پژوهش دربرگیرنده کارشناسان و متخصصان حوزه شهر و مدیریت بحران شهری است که نسبت به موضوع مورد بحث آگاهی و تخصص کافی را دارند. با توجه به مشخص نبودن حجم جامع آماری، نمونه‌گیری به‌صورت غیرتصادفی-هدفمند بوده که حجم آن نیز تا رسیدن به اشباع علمی یعنی 40 نفر در نظر گرفته شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از آزمون‌های آماری t-test تک‌نمونه‌ای مستقل برای بررسی میانگین ابعاد مدیریت بحران ؛ و همچنین از مدل تصمیم گیری چند معیاره ماباک برای رتبه-بندی مولفه‌های پژوهش استفاده شد. لازم به ذکر است که برای رتبه بندی مولفه‌ها از داده‌های به دست آمده از پرسش نامه (درصد پاسخگویی) ملاک عمل بوده است.

یافته ها و بحث

باید گفت که در همه گویه های مطرح شده، پاسخ جامعه آماری مثبت بوده است. به عبارت دیگر همه موارد مطرح شده نشانه نقش مثبت جامعه مدنی و سازمان های مردم نهاد در مدیریت بحران به خصوص در حوزه سلامت شهری است. در این میان ارتقای بیمه عمومی و سلامت محور(با میانگین 4.18)، ارتقای سیاست عادلانه و سودمند برای فقرا(با میانگین4.25) و مذاکره کننده برای استانداردهای سلامتی عمومی و رویکردهای مربوطه(با میانگین 4.10) وضعیت بهتری را نشان می دهند. در مقابل نیز وارد کردن مولفه های عدالت در تخصیص منابع با میانگین 2.30 که کمتر از میانگین مفروض 3 است وضعیت نامطلوب را نشان میدهد.

نتیجه گیری

تفکر نوین توسعه پایدار با محوریت بهبود وضعیت محیطی، سلامت زیست، کیفیت زندگی انسان و غیره یکی از مهم ترین موارد مذکور است که در بطن خود ایده هایی همچون شهر سالم را می پروراند. حوزه خدمات سلامت به عنوان یکی از حوره های مهم مهم سازمان های مردم نهاد می تواند با برقراری تسهیل ارتباط جامعه با خدمات، توزیع ابزار سلامتی، ایجاد کارکنان سلامت، شناسایی بیماران خاص و حضور داوطلبانه در مراکز درمانی در مواقع خاص، این نقس آفرینی را پر رنگ تر کند. سمن ها با بسیج منابع و تخصیص آنها و پایش کیفیت مراقبت و پاسخگویی به عنوان یکی نهاد مستقل سلامت شهر را تضمین می کند. نتایج فوق نشان می‌دهد که در هر پنج حوزه در وضعیت مطلوبی قرار دارند. به بعبارت دیگر میانگین به دست آمده در پنج حوزه مورد نظر از میانگین مفروض 3 بیشتر است. کمترین میانگین به دست آمده مربوط به حوزه بسیج منابع و تخصیص آنها بوده که برابر با 7536/3 است و بیشترین آن نیز مربوط به بعد سیاست گذاری با میانگین 0786/3 است.

واژگان کلیدی: مدیریت بحران، شهر سالم، سلامت شهر، سمن ها، کلانشهر تهران