چکیده

مقدمه: در نتیجه رشد شهرنشینی در دنیا نرخ ساخت‌وسازها و احداث ساختمان‌های مسکونی و اداری به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. افزایش سازه‌های جدید نه‌تنها میزان مصرف انرژی و تولید گازهای مخرب را افزایش داده است، بلکه ناکارمدی‌های زیاد این سازه‌ها عوارض زیست‌محیطی بسیار زیادی را ایجاد کرده است. ساختمان‌ها یکی از دلایل اصلی مصرف انرژی در دنیایی هستند که با محدودیت شدید منابع بویژه برای نسل‌های آینده همراه است. مطالعه نقش پایداری در احداث ساختمان‌های سبز از منظر سلبی نیز یک مساله بااهمیت است. باتوجه به آمارهایی که اشاره شد، عدم استقبال از پایداری در صنعت ساخت‌وساز و حرکت به‌سوی سازه‌های سبز، منابع انرژی تجدیدناپذیر کشور را در سطح کلان اتلاف کرده و مسائل و تبعات اجتماعی و زیست‌محیطی گسترده‌ای را در پی خواهد داشت. این مساله از منظر پژوهشی نیز درخورد توجه است و شمار زیاد مقاله‌های مرتبط با ساختمان سبز در مداخل علمی داخلی گواه این مدعاست. با این وجود بیشتر مطالعات پیشین جنبه ترویجی و توصیفی داشته و بر مزایای این شیوه از ساخت‌وساز تاکید کرده‌اند اما محرک‌ها و سائق‌های پایداری که در عمل موجب حرکت در مسیر احداث ساختمان‌های سبز می‌شود از دیدگاه پژوهشگران مغفول مانده است. سهم پژوهش حاضر در دانش‌افزایی و هم‌افزایی نظری آن است که این مطالعه صرفاً بررسی نظریه‌ها و تعاریف موجود نیست و با رویکری مبتنی بر طرح آمیخته اکتشافی کوشش شده است تا به توسعه نظری محرک‌های پایداری جهت دستیابی به احداث ساختمان‌های سبز پرداخته شود. پژوهش حاضر به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که الگوی محرک‌ها و انگیزه‌های پایداری جهت احداث ساختمان‌های سبز چگونه و اعتبار آن به چه میزان است؟
روش تحقیق: این پژوهش از منظر هدف، کاربردی-توسعه‌ای است و از منظر روش گردآوری داده‌ها با شیوه پیمایش مقطعی صورت پذیرفت. همچنین در راستای هدف از طرح پژوهش آمیخته اکتشافی استفاده گردید. جامعه مشارکت‌کنندگان بخشی کیفی شامل اساتید دانشگاهی و مدیران شورای ساختمان سبز و انجمن مدیریت سبز ایران بود. نمونه‌گیری با روش هدفمند انجام و با 16 مصاحبه اشباع نظری حاصل شد. جامعه آماری بخش کمی شامل مدیران و کارشناسان شورای ساختمان سبز و انجمن مدیریت سبز ایران بود. اندازه نمونه با استفاده از قاعده تحلیل توان 140 نفر برآورد گردید و داده‌ها با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده گردآوری شد. ابزار اصلی گردآوری داده‌های پژوهش، مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و پرسشنامه محقق‌ساخته می‌باشد. مصاحبه شامل 6 پرسش اولیه بوده و به روش نیم‌ساختارمند انجام شد. پرسشنامه پژوهش شامل 13 سازه اصلی و 71 گویه با طیف لیکرت پنج درجه است . برای شناسایی مقوله‌های الگوی محرک‌ها و انگیزه‌های پایداری جهت احداث ساختمان‌های سبز از تحلیل مضمون استفاده شد. برای اعتبارسنجی الگو از روش حداقل مربعات جزئی استفاده گردید. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در فاز کیفی با نرم‌افزار Maxqda و در فاز کمی با نرم‌افزار Smart PLS انجام شد.
یافته‌های پژوهش: یافته‌های پژوهشی نشان داد برای ارائه الگوی محرک‌ها و انگیزه‌های پایداری جهت احداث ساختمان‌های سبز به مصاحبه تخصصی با 16 نفر از اساتید دانشگاهی و مدیران شورای ساختمان سبز و انجمن مدیریت سبز ایران پرداخته شد. برای این منظور از پروتکل مصاحبه شامل 6 پرسش باز استفاده شد. مصاحبه با روش نیم‌ساختارمند صورت گرفت و در جریان مصاحبه نیز به فراخور، پرسش‌های جدیدی مطرح گردید. تحلیل مصاحبه‌ها در نرم‌افزار MaxQDA با روش تحلیل مضمون براساس رویکرد پیشنهادی اترید-استرلینگ (2001) در 6 گام صورت گرفت. در نتیجه به 3 مضمون فراگیر، 13 مضمون سازمان‌دهنده و 71 مضمون پایه دست پیدا شد.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد محرک‌های زیست‌محیطی، محرک‌های اقتصادی و محرک‌های اجتماعی بر عوامل دولتی و عوامل اجتماعی تاثیر می‌گذارند. عوامل مذکور نیز با اثرگذاری بر عوامل قانونی و عوامل مرتبط با پیمانکاران، بر مدیریت هزینه، مدیریت انرژی و مدیریت ریسک تاثیر می‌گذارند. در نهایت زیباشناسی بنا و امنیت و مسائل ایمنی به احداث ساختمان‌های سبز منتهی می‌شوند.