چکیده

پدیده جدایی گزینی یک پدیده جهانی است که به خصوص در آفریقای جنوبی با اعمال سیاست آپارتاید نسبت به سایر مناطق جهان چشم گیر است. هدف این پژوهش تحلیل و بررسی جدایی گزینی فضایی در شهر بروجرد است. این پژوهش از نظر هدف بنیادی – کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی – تحلیلی می باشد. برای گردآوری داده ها از دور روش اسنادی و میدانی بهره گرفته شد. برای شناسایی مهم ترین عوامل در شکل گیری جدایی گزینی فضایی پرسشنامه طراحی شد و به تناسب پنج ناحیه اجتماعی شهر 384 پرسشنامه توزیع گردید. داده های پرسشنامه با استفاده از آزمون آماری رگرسیون لجستیک اسمی چندوجهی تجزیه و تحلیل گردید. برای تعیین میزان کمی جدایی گزینی میان پایگاه اجتماعی – اقتصادی بالا، پایین و متوسط شهر بروجرد از نرم افزار تحلیگر جدایی گزینی مکانی بهره گرفته شد. در ادامه نیز برای بررسی چگونگی توزیع فضایی پایگاه های اجتماعی – اقتصادی گوناگون شهر بروجرد از آنالیز لکه های داغ و سرد در نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی بهره گرفته شد. یافته ها نشان داد که در انتخاب محله مسکونی در محلات حاشیه نشین عامل حضور طایفه و اقوام نزدیک بیشترین تأثیر را دارد. در خوشه روستاهای الحاق شده به شهر در انتخاب محله مسکونی دو عامل نبود شلوغی و ازدحام جمعیت و حضور طایفه و اقوام بیشترین تأثیر را دارد. در محلات برخوردار نبود شلوغی و نبود ازدحام جمعیت و وضعیت فرهنگی مشابه از نظر سطح تحصیل ساکنان در انتخاب محله مسکونی نقش بیشتری داشته است. در دو خوشه شهرک های از پیش برنامه ریزی شده و محلات هسته شکل گیری شهر سه عامل نبود شلوغی و نبود ازدحام جمعیت، وضعیت فرهنگی مشابه از نظر سطح تحصیل ساکنان و نبود جرم و جنایت بیشترین تأثیر را در انتخاب محله مسکونی دارد. از طرفی با توجه به قرار گرفتن اکثر شاخص های اندازه گیری جدایی گزینی فضایی در بازه 3/0 تا 6/0 پایگاه های اجتماعی اقتصادی در آستانه جداشدگی از یکدیگر نیز می باشند. توزیع فضایی پایگاه های اجتماعی – اقتصادی گوناگون شهر بروجرد نشان داد که پایگاه بالا بیشتر در نیمه شمالی هسته تاریخی شهر سکونت دارد. پایگاه پاینن بیشتر در قسمت جنوبی و شرقی شهر سکونت دارد. و پایگاه متوسط بیشتر در هسته تاریخی شهر و قسمت هایی از شمال این هسته تاریخی سکونت دارد. نتایج پژوهش نشان می دهد که شهر بروجرد در درون خود یک شهر اقوام را جای داده است که مهاجران عشایر یک گتوی قومی را در جنوب شهر شکل داده اند و مهاجران دهستان چال گودرزی در بخش شرقی شهر گتوی دیگر را شکل داده اند و در این شهر طبقه بالا به طور کامل از طبقه متوسط تفکیک نشده هرچند تا حدود زیادی طبقه بالا از طبقه پاینن شهر تفکیک شده است. نتایج نشان داد محل تجمع پایگاه اجتماعی – اقتصادی بالا در شهر بروجرد محلاتی از قبیل سعدی، خرم، رجایی، جانبازان، فرهنگیان، فاطمی، فدک، تختی، امام خمینی، آیت الله کاشانی، و بخش هایی از محله های جعفری و سعدی، یخچال، حافظ و بخش هایی از شهرک های اندیشه و زیبا می باشد. اکثر این محلات محل سکونت طبقه متوسط و در برخی از موارد همچون بسیج، حافظ، صفا، یخچال محل سکونت پایگاه اجتماعی – اقتصادی پایین نیز می باشد که نشان دهنده ی جدایی گزینی پایین میان طبقه متوسط و بالا در شهر بروجرد و اما جدایی گزینی نسبتاً قوی با طبقه بالا می باشد. همچنین محل تجمع پایگاه اجتماعی – اقتصادی پایین شهر بروجرد در سه منطقه از شهر یعنی محلات مرکزی همچون بهزیستی، حافظ، سعدی، جعفری، بسیج، سعدی، نیمه جنوبی محله یخچال و نیمه جنوبی محله صفا و بخش هایی از محله بازار، در قسمت جنوبی شهر یعنی محلات لاله، پاسداران، علی آباد، بهارستان، چهارچنار و گوشه گاپله، و در بخش شرقی شهر یعنی محلات اسلام آباد، مادر، ابراهیم آباد، رودکی و امام حسین می باشد و در واقع لکه های داغ در این محلات شکل گرفته اند. همچنین محل تجمع پایگاه اجتماعی – اقتصادی متوسط در شهر بروجرد در هسته مرکزی و نیمه شمالی هسته مرکزی می باشد که شامل محلاتی همچون، یخچال، حافظ، خرم، رجایی، فاطمی، بهار، تختی، امام خمینی، فدک، فرهنگیان، بسیج، صفا، آیت الله کاشانی، بخش هایی از محله جعفری، بخش هایی از محله امام حسین، صفا، بسیج، امیرکبیر و بخش هایی از محله جانبازان می شود.