مکان‌یابی پایدار صنایع تبدیلی کشاورزی (مطالعه موردی: بخش زنجان رود، استان زنجان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، ایران

چکیده

با توجه به این‌که برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای بین برنامه‌ریزی ملی و محلی قرار دارد، برای ایجاد تعادل بین مناطق کشور باید تمهیداتی اندیشیده شود و یکی از عواملی که این تعادل را بر هم می‌زند مهاجرت‌های روستایی است که ایجاد صنایع تبدیلی می‌تواند مانعی بر مهاجرت شود. با توجه به امتیازی که صنایع تبدیلی کشاورزی در ایجاد اشتغال و درآمد دارد، و به دلیل برخورداری بخش زنجان رود از پتانسیل کشاورزی باید نسبت به مکان‌یابی صنایع در این بخش مطالعه پهنه­بندی صورت گیرد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به پهنه­بندی زمین برای مکان‌یابی صنایع اقدام شده است، به این نحو که ابتدا لایه‌ها با استفاده از ضوابط در ArcGIS حریم‌گذاری شده و سپس با استفاده از دستور Weighted overlay لایه‌ها در هم ترکیب‌ شده و نقشه نهایی به‌ دست‌ آمده است. شاخص‌هایی که در این تحقیق به‌ کار رفته است 15 شاخص طبیعی و انسانی می‌باشد که بنا بر نظر کارشناسان و اساتید به اولویت بندی‌ آن­ها پرداخته ‌شده است. در این پژوهش حریم عارضه‌ها با توجه به ضوابط و معیارهای استقرار صنایع ارائه‌ شده از طرف سازمان حفاظت محیط‌زیست (معاونت محیط‌زیست انسانی) تعیین ‌شده و در پایان نقشه مطلوب‌ترین مکان با در نظر گرفتن برخی از شاخص‌ها از نقشه­ی نهایی با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS به ‌دست ‌آمده است. به ‌این‌ ترتیب که با استفاده از روش VIKOR روستاها را از نظر برخورداری از خدمات روستایی رتبه‌بندی می‌کنیم و مناطقی که روستاهای با رتبه بالا در آن قرار دارند و همچنین برخی از شاخص‌های دیگر از جمله نزدیکی به راه اصلی، راه‌آهن، نزدیکی به خط انتقال گاز و برق رودخانه زنجان رود و دوری از گسل به ‌عنوان مطلوب‌ترین مکان انتخاب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Optimal Land Zoning for Locating Agricultural Conversion Industry using AHP in GIS Environment (Case study: Zanjan-Rood District)

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Anabestani 1
  • Ali Vaez Tabasi 1
  • Abolfazl Soltani 2
1 Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
2 Department of Geography and Rural Planning, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Iran
چکیده [English]

Considering that regional development planning is among national and local planning, preparations, the areas of the country must be balanced. One of the factors violates this imbalance is rural immigration, so establishing conversional industries can be a barrier for immigration. Based on the value of agricultural conversional industries in creating employment and income, and the potentiality of agriculture in Zanjan-Rood District, there is a need for taking steps to locate the industry in this sector. In this research, the Analytical Hierarchical process (AHP) has been applied to locate the industry, so that the layers were limited using the criteria in ArcGIS first, and then using the Weighted Overlay command the layers were combined and the final map is gotten. Indicators used in this research are 15 natural and human ones and they were prioritized according to experts’ and professors’ opinions. In this research, the limitation of the complications has been determined in accordance with the criteria for the establishment of the industry provided by the Environmental Protection Agency (Human Environment Department). Finally, the most desirable location map regarding some of the indicators from the final map is obtained by using the ArcGIS software. Thus, using the VIKOR method, the villages have been ranked in terms of rural services. The high-ranking villages are chosen as the most desirable place, as well as some other indicators, such as proximity to the main road, the railway, the proximity to the Zanjan-Rood River, gas and electricity transmission line and avoiding the rift valley are affected to this choice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Locating
  • Conversion Industries
  • AHP
  • GIS
  • Zanjan-Rood District

مراجع

  1. -ازکیا، م. و دربان آستانه، ع.ر.، 1383. راهنمای عمل دهیاری‌ها، مفاهیم و مبانی ساماندهی صنایع در نواحی روستایی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.، چاپ اول، تهران. 42 ص.
  2. -بدری، س.ع.، 1374. برنامه‌ریزی روستایی در ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور.، چاپ اول، تهران. 176 ص.
  3. -حبیبی اصل، ج. و بهبهانی‌نژاد، ج.، 1392. مطالعه روند مصرف انرژی برای تولید نیشکر در شرکت کشت و صنعت نیشکر میرزا کوچک خان، هفتمین همایش فن‌آوران نیشکر ایران، جمعیت علمی فن آوری نیشکر ایران.
  4. -رستم‌پور، ه.، 1389. مکان‌گزینی فعالیت‌های صنعتی- تجاری در ایران، پژوهش موردی: بوشهر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد به راهنمایی عبدالرضا رکن الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  5. -رضویان، م.ت.، 1376. مکان‌گزینی واحدهای صنعتی: بحثی در اقتصاد فضا، چاپ اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز. 184 ص.
  6. -رکن‌الدین افتخاری، ع.ر. و طاهرخانی، م.، 1381. استقرار صنعت در روستا و نقش آن در رفاه مناطق روستایی، فصلنامه مدرس، دوره 6، شماره 2، ص 1-23.
  7. -سلمانوندی، ش. و ابراهیم‌پور. م.، ۱۳۹۱. بررسی و مقایسه بهره‌برداران مستقل خانوادگی با بهره برداران مشارکتی به منظور ارا‌یه الگویی از نظام بهره‌برداری زراعی، (بررسی موردی: بهره‌برداران مستقل صیفی کار با بهره برداران همکار با کشت و صنعت روژین تاک شهرستان کرمانشاه)، دوفصلنامه توسعه روستایی، شماره‌ی ۲، صص ۱۶۵-۱۹۳.
  8. -عظیمی حسینی، م.، نظری فرد، م.ه. و مؤمنی، ر.، 1389. کاربرد GIS در مکانیابی، انتشارات مهرگان قلم، چاپ اول، تهران. 340 ص.
  9. -فتائی، ا. و آل شیخ، ع.، 1388. مکان‌یابی دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از GIS و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) (مطالعه موردی شهر گیوی)، مجله علوم محیطی، سال ششم، شماره سوم، صص. 145-158.
  10. -فرج زاده، م.، 1384. سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی توریسم، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران. 156 ص.
  11. -گلاسون، ج.، 1385. مکانیابی صنعتی، ترجمه و تدوین: قنبرعلی محمد و احمد قاسمی، گروه مطالعات و امور اقتصادی، سازمان برنامه و بودجه، چاپ اول، اراک، 256 ص.
  12. -لطفی، م.ص.، 1381. برنامه‌ریزی گسترش صنایع کوچک روستایی (نمونه موردی: یخش مرکزی شهرستان همدان)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد گرایش برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
  13. -لطیفه‌پور، ح.، خالدی، م. و شوکت فدایی، م.، ۱۳۹۲. ارزیابی موانع و چالش‌های فرآیند خصوصی سازی شرکت و صنعت و دامپروری مغان، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی، دانشگاه پیام نور.
  14. -مدهوشی، م. و امیر فضلی، م.ر. 1380. بهینه کردن ترکیب تولید در کارخانه نساجی با استفاده از روش دانش سلسله مراتبی، مجله دانش و توسعه، سال 4، شماره 14، تهران، صص 111-124.
  15. -مرادی، م. و مطیعی لنگرودی، س.ح.، 1384. جایگاه صنایع در فرایند صنعتی سازی و توسعه‌ی روستایی بخش مرکزی شهرستان بیرجند، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره 38، شمارة 53، صص 137-149.
  16. -مطیعی لنگرودی، س.ح.، 1382. برنامه‌ریزی روستایی با تاکید بر ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، مشهد، 200 ص.
  17. -معاونت توسعه و صنایع روستایی، 1383. تعاریف و دستورالعمل‌های ارائه شده از معاونت صنایع و توسعه روستایی، وزارت جهاد کشاورزی، تهران.
  18. -مهرآور گیگلو، ش.ف.، نیکنامی، م. و رشیدی، ع.، ۱۳۹۳. بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی با مدیریت دانش در شرکت کشت و صنعت مغان، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی مدیریت، موسسه سفیران فرهنگی مبین، تهران.
  19. -نکوئی نائینی، س.ع.، 1394. سنجش پایداری نظام-های بهره‌برداری کشاورزی در راستای اهداف اقتصاد مقاومتی، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 3، شماره 9، صص 123-139.
  20. -نوری، س.ه.، 1379. تحلیل فضایی در جغرافیای کشاورزی، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، سال هشتم شماره 39، صص 20-41.
  21. -نوری، س.ه. و نیلی پور طباطبایی، ش.، 1386. اولویت بندی توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی با استفاده از روش دلفی در شهرستان فلاورجان»، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 61، صص 161-178.
  22. -نیرآبادی، ه. و حاجی میررحیمی، س.م.، 1386. به ‌کارگیری روش‌های سلسله مراتبی و فازی در مکان‌یابی دفن زباله، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، سال چهارم، شماره 2-3، صص 16-28.
  23. -یغفوری، ح.، فتوحی، ص. و بهشتی‌فر، ج.، 1392. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در تحلیل شبکه در مکان‌یابی داروخانه‌ها (مطالعه موردی داروخانه‌های شهر جهرم)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال چهارم، شماره 14، صص 1-20.
  24.  
  25.  
  26. -Choi, H.S. 2001. Rural Industrialization through science and technology, Institute of industrial science and technology, Korea. 136 p.
  27. -Cong, T.Q., 2016. Feasibility of cleaner production for Vietnam rice processing industry, Procedia CIRP, v. 40, p. 285-288. http://dx.doi.org/10.1016/j.procir.2016.01.122
  28. -Dillard, J.D.V., 2009. Understanding the social Dimension of Sustainability, Rutledge, 316 p.
  29. -Eldrandaly, K., Eldin, N. and Sui, D., 2003. A COM-based spatial decision support system for industrial site selection, Journal of Geographic Information and Decision Analysis, v. 7(2), p. 72-92.
  30. -Gomes, E.G. and Lins, M.P.E., 2002. Integrating geographical information systems and multi-criteria methods: a case study, Annals of Operations Research, v. 116(1-4), p. 243-269.
  31. -Harris, J.M. and Goodwin, N.R., 2001. “Volume Introduction.” In A Survey of Sustainable Development: Social and Economic Dimensions, edited by Jonathan M. Harris, Timothy A. Wise, Kevin P. Gallagher, and Neva R. Goodwin, Washington, DC: Island Press, 276 p.
  32. -Hill, J., Nelson, E., Tilman, D., Polasky, S. and Tiffany, D., 2006. Environmental, economic, and energetic costs and benefits of biodiesel and ethanol biofuels, Proceedings of the National Academy of sciences, v. 103(30), p. 11206-11210.
  33. -Hsiao, H.I., Kemp, R.G., van der Vorst, J.G. and Omta, S.W.F., 2011. Logistics outsourcing by Taiwanese and Dutch food processing industries, British Food Journal, v. 113(4), p. 550-576.
  34. -http://ostandari-zn.ir.
  35. -Huq, S., 1994. Global industrialization: a developing country perspective, Industrial ecology and global change, p. 107-113.
  36. -Lee, S., 2007. Diversification of the Rural Economy: A case study on Rural Industrialization in the Republic of Korea, Pyongyang, INSES Press, 226 p.
  37. -Ozturk, H.H., 2015. A techno-economical evaluation for energy exploitation of wastes from agro-processing industries: a case study of cotton processing wastes, World Journal of Engineering, v. 12(1), p. 61-76. https://doi.org/10.1260/1708-5284.12.1.61.
  38. -Samal, K.C., 1997. Rural non-farm activities in specific regions of Orissa, Journal of Rural Development-Hyderabad, v. 16(3), p. 457-464.
  39. -Sharifi, M., 1985. Four articles about location allocation of industries, planning and budgeting organization of Esfahan Province, Economy Group, v. 36, p. 350-351.
  40. -Suwannaporn, P. and Speece, M., 2000. Continuous learning process in new product development in the Thai food-processing industry, British Food Journal, v. 102(8), p. 598-614. https://doi.org/10.1108/00070700010348442.
  41. -UNIDO, 2003. Agro–industrialization in rural areas, Issues paper for ECOSOC Ministerial Round Table Break Fast.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار