تحلیل فضایی شاخص‌های کیفیت مسکن در نواحی شهری با رویکرد مسکن پایدار (مورد پژوهی: شهر زنجان)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

شهرنشینی پدیده جهانی قرن بیست و یکم تعریف می‌شود؛ چراکه برای نخستین بار از آغاز تاریخ، بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند. با تداوم رشد شتابان شهرنشینی، شواهد حکایت از ناپایداری مناطق شهری به‌ویژه در کشورهای در حال ‌توسعه دارد. در راستای تعدیل ناپایداری شهرها پارادایم توسعه پایدار شهری بیش از گذشته اهمیت یافته است. در این میان مسکن به‌عنوان یک زیرساخت کالبدی و اجتماعی نقش مهمی در راستای اهداف توسعه پایدار شهری بر عهده دارد که همین امر می‌تواند بایستگی پژوهش در زمینه مسکن پایدار را توجیه کند. بر این اساس هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی وضعیت شاخص‌های کیفیت مسکن از منظر پایداری در نواحی شهر زنجان می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش، با توجه به ماهیت و هدف آن توصیفی-تحلیلی و نوع تحقیق، کاربردی است. روش گردآوری داده‌ها اسنادی با استفاده بلوک آماری نفوس و مسکن و نقشه‌های شهری سال 1390 می‌باشد. بر این اساس شاخص‌های کیفی مسکن با استفاده از روش‌های کمی در محیط GIS به سنجش و تحلیل پرداخته شد که نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که نواحی منطبق با محلات غیررسمی از پایداری خیلی کم و از کل مساکن محدوده موردمطالعه 14 درصد از پایداری خیلی زیاد، 36 درصد از پایداری زیاد، 27 درصد از پایداری متوسط، 8 درصد از پایداری کم، 15 درصد از پایداری خیلی کم برخوردارند. در ارتباط با افزایش میران پایداری واحدهای مسکونی با استفاده از مدل SWOT راهبردهای ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of Housing Quality Indices with Emphasis on Sustainable Housing Approach (Case study: Zanjan City)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Ahadnejad 1
  • Asghar Teymouri 2
  • Hossein Tahmasebi 1
1 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities University of Zanjan, Zanjan, Iran
2 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Earth Science, Shahid Beheshti University,Tehran, Iran
چکیده [English]

Urbanization is the global phenomena of the millennia and it is for the first time that more than half of the world population live in urban areas from the beginning of the history. The rapid and continuous trend of Urbanization filed the increased urbanized areas in developing areas face unsustainability problem. To manage this unsustainability, the sustainable development paradigm has gained ground more than ever. Housing as a phisio-sicual infrastructure has a critical role in sustainability process and it proves the nesseccity of this research. This paper aims at analyzing the housing quality indices of Zanjan from sustainability point of view. The research is survey based and the data gathered through documentary method. The field study and documentary data analyzed in ArcGIS environment with todim model. The findings indicate that the informal settlements suffer from low sustainability. Of the total number of hoses in Zanjan, 14 % has very good sustainability, 36% has good sustainability, 27% has moderate sustainability, 8% has weak sustainability and 15% has very weak sustainability situation. Finally some strategies has been suggested to improve the sustainability of housing quality indices. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Housing
  • Sustainable
  • Tedim Model
  • ArcGIS
  • Zanjan City

مراجع

-ابراهیم‌زاده، ع.، و قاسمی، ع.، 1394. ارزیابی شاخص‌های کالبدی مسکن با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی، شهر سامان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال هفتم، شماره 26، پاییز، صص 83-104.
-آقازاده، ج.، 1379. کنوانسیون‌ها زیست‌محیطی و عملکرد کشورهای در حال‌ توسعه، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفتم، شماره 23، صص 119-154.
-مرادنژاد، آ. و بردی، ر.، 1394. ارزیابی ویژگی‌های کمی و کیفی مسکن در ایران طی سال‌های 1390-1345، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال ششم، شماره 20، بهار، صص 35-50.
-بزی، خ.، کیانی، ا. و راضی، ا.، 1389. بررسی و تحلیل برنامه‌ریزی توسعه مسکن پایدار (مطالعه موردی شهر حاجی آباد-استان فارس)، فصل‌نامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، سال 1389، شماره 3، صص 25-46.
-بمانیان، م.ر. و محمود نژاد، ه.، 1387. نظریه‌های توسعه کالبدی شهر، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
-بهزاد نسب، ج.، 1387. دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
-پورمحمدی، م.ر.، 1389. برنامه‌ریزی مسکن، چاپ هفتم، انتشارات سمت.
-حسین پور، م.، 1396. ارزیابی شاخص‌های کالبدی مسکن با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: مناطق 2 و 4 شهر تبریز)، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی‌ارشد، رشته‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری -گرایش برنامه‌ریزی مسکن، دانشگاه تبریز، تابستان.
-حسینی، س.ه.، 1393. تحلیل و ارزیابی سطح پایداری اجتماعی در شهر نوشهر، نشریه جغرافیا و پایداری محیط، سال چهارم، شماره 12، صص 57-71.
-راضی، ا.، 1388. برنامه‌ریزی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺴﻜﻦ ﭘﺎﻳﺪار در ﺷﻬﺮ حاجی‌آباد ﻓﺎرس، پایان‌نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‌ارﺷﺪ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی ﺷﻬﺮی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه زابل، بهمن.
-روستایی، ش.، احد نژاد، م.، اصغری زمانی، ا. و زنگنه، ع.ر.، 1391. ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﺧﺺ بلوک‌های ﻛﺎﻟﺒﺪی -اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺴﻜﻦ در تعیین‌های ﻓﻘﻴﺮﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: شهر ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره‌ی 81، پاییز.
-زاهدی، ش.ا.، 1393. توسعه پایدار، چاپ هشتم، انتشارات سمت.
-زیاری، ک.ا.، ۱۳۹۰. برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ نهم، انتشارات دانشگاه تهران.-ستار زاده، د.، 1388. بررسی شاخص‌های جمعیتی مسکن ایران در سال 1385، فصلنامه جمعیت، شماره 68 و 68، صص 57-79.
-سجادی، ژ.، تیموری، ا. و طهماسبی مقدم، ح.، 1395. تحلیلی بر پایداری کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار مورد پژوهی: محله اسلام‌آباد زنجان، نشریه جغرافیا و مطالعات جغرافیایی، دوره 5، شماره 19، پاییز 1395، صص 39-48.
-سرتیپی پور، م.، 1389. «ارزیابی و تحلیل مسکن روستایی استان سیستان و بلوچستان و پیشنهاد جهت‌گیری آتی»، فصلنامه جغرافیا، شماره 27، صص 96-135.
-سنگیری، م.، 1387. «راهکارهای طراحی بناهای تبریز بر مبنای معماری پایدار»، اولین کنفرانس انرژی‌های تجدید پذیر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان.
-شاهرخی فر، ز.، 1395. تحلیل تطبیقی سیاست‌های اجرایی بخش مسکن در برنامه‌های توسعه بعد از انقلاب اسلامی (شهر کرمانشاه)، پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی‌ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
-شیعه، ا.، 1391. مقدمه‌ای برنامه‌ریزی شهری، چاپ سی و یکم، انتشارات علم و صنعت.-گلکار، ک.، 1385. مناسب سازی تکنیک تحلیلی سوآت (Swot) برای کاربرد در طراحی شهری، نشریه صفه، شماره 141، صص 44-65.
-فنی، ز.، 1388. درآمدی بر توسعه جهانی‌شدن و پایداری (جغرافیای توسعه)، چاپ اول، انتشارات جغرافیای نیروهای مسلح.
-فیروز بخت، ع.، 1390. راهبردها و راهکارهای گذر از توسعه ناپیوسته به توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر کرج)، پایان‌نامه دوره دکترا، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
-قرخلو، م. و حسینی، ه.، 1385. شاخص‌های توسعه پایدار شهری، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 8، صص 157-177.
-گروسی، ع.ر.، 1395. تحلیل شاخص‌های کیفی مسکن در نواحی شهری نظرآباد، پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
-یارمحمدی، س. و عاشوری چهارده، م.، 1391. بررسی تطبیقی شاخص‌های اجتماعی مسکن در محلات جدید (کوی معلم) و قدیم (ساربان محله) شهر بجنورد، چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، 21 اردیبهشت، مشهد.
-Chiu, R.L., 2004. Socio‐cultural sustainability of housing: a conceptual exploration. Housing, Theory and Society, v. 21(2), p. 65-76.
-Choguill, C.L., 2007. The search for policies to support sustainable housing, Habitat International, v. 31(1), p. 143-149.
-Cullingworth, B., 1997. ”planning in the USA: policies, issues and processes, Routledge.
-Ojoko, E.O., Abubakar, H.O., Ojoko, O. and Ikpe, E.O., 2016. Sustainable Housing Development in Nigeria: Prospects and Challenges, Journal of Multidisciplinary Engineering Science and Technology, v. 3, p. 4851-4860.
-Rangwala, S.C., 1998. Town planning, Charatar Publishing house, India.
-Domanshi, H., 2008. Housing Conditions; in handbook of quality of life in the enlarged European Union, Edited by: Jens Alber, Tony Fahey and Chiara Saraceno.
-Bonaiuto, M. and et al. 2015. Perceived Residential Environment Quality Indicators (PREQIs) relevance for UN-HABITAT City Prosperity Index (CPI), Habitat International, v. 45, p. 53-63.
-Vouvaki, D. and Xepapadeas, A., 2008. Changes in social welfare and sustainability: Theoretical issues and empirical evidence, Ecologial Economics, v. 67, p. 473-484.
-Mukoko, S., 1996. On sustainable urban development in sub-Saharan Africa, Cities, v. 13(4), p. 265-271.
-Hall, P., 1993. Toward sustainable, livable and innovative cities for 21st century, in proceedings of the third conference of the world capitals, Tokyo, p. 22-28.
-Wheeler, S.M. and Beatley, T., (Eds.), 2014. Sustainable urban development reader, Routledge.
-Galiani, S., Knack, S., Xu, L.C. and Zou, B., 2017. The effect of aid on growth: Evidence from a quasi-experiment, Journal of Economic Growth, v. 22(1), p. 1-33.
-Aluko, O., 2011. The effects of location and neighbourhood attributes on housing values in metropolitan Lagos, Ethiopian Journal of Environmental Studies and Management, v. 4(2), p. 69-82.
-Gomes, F., Tahara, E.B., Busso, C., Kowaltowski, A.J. and Barros, M.H., 2013. Nde1 deletion improves mitochondrial DNA maintenance in Saccharomyces cerevisiae coenzyme Q mutants, Biochemical Journal, v. 449(3), p. 595-603.
-Singh, V.S. and Pandey, D.N., 2012. Sustainable Housing: Balancing Environment with Urban Growth in India, RSPCB Occasional Paper, v. 6, p. 17.
-UN-Habitat, 2015. Gender Issue Guide: Housing and Slum Upgrading, http://www.http://unhabitat.org/urban-themes/housing-slum-upgrading/
-Flood, J., 2012. Housing Indicators. International Encyclopedia of Housing and Home, v. 31, p. 502-508.
-Flood, J., 1997. Urban and housing indicators, Urban studies, v. 34(10), p. 1635-1665.
-Rajaei, S.A. and Mansourian, H. 2016. Urban Growth and Housing Quality in Iran, Social Indicators Research, p. 1-19.
-Bakar, A.H.A. and Cheen, K.S., 2011. Rahmawaty, Sustainable housing practices in Malaysian housing development: towards establishing sustainability index. International Journal of Technology (IJTECH) ISSN, p. 2086-9614.
-Keall, M., Baker, M., Howden-Chapman, P., Cunningham, M. and Cunningham, C., 2007. Healthy Housing Index Pilot Study Final Report, University of Otago, Department of public health, Wellington.
-Wheeler, P., 2004. Housing quality indicators in practice, Designing Better Buildings: Quality and Value in the Built Environment.
-Xue, J., 2012. Indicators of decoupling housing-related environmental impacts from economic growth, Journal of Housing and the Built Environment, v. 27(4), p. 495-516.
-Adeoye, D.O., 2016. Challenges of urban housing quality: Insights and experiences of Akure, Nigeria, Procedia-Social and Behavioral Sciences.
-Choguill, C.L., 2007. The search for policies to support sustainable housing, Habitat International, v. 31(1), p. 143-149.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار