نویسندگان
1
گروه آموزشی رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران
2
گروه جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
موضوع حفظ محیط‌زیست یکی از مهمترین مسائلی است که دنیای امروز با آن روبرو است. این مسئله یکی از دغدغه‌های همیشگی ربع قرن گذشته در بیشتر کشورهای در حال توسعه بهویژه در کلانشهرها بوده است. کلانشهر تهران نیز به دلیل تمرکز جمعیت، صنعت و خدمات دچار مشکلات عدیده زیست‌محیطی است که فشار جمعیتی و ناساگاری و عدم تطابق با ظرفیت‌های زیست‌محیطی موجبات تنزل کیفیت زیست‌محیطی این شهر را فراهم آورده است. در این میان نگرش، آگاهی و رفتار نادرست انسانی در قبال محیط‌زیست یکی از علت‌های اصلی خسارت‌های زیست‌محیطی است. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین جامعه‌شناختی رفتار زیست‌محیطی شهروندان تهران است. روش انجام پژوهش از نوع پیمایشی بوده و نمونه آماری شامل 385 نفر از شهروندان ساکن در مناطق 22 گانه تهران است که با روش نمونه‌گیری خوشه‌‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شده‌اند. ابزار این پژوهش پرسشنامه بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد میزان آگاهی، نگرش و رفتار زیست‌محیطی شهروندان تهران در حد متوسط رو به بالا است. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که رابطه مثبت و معناداری بین نگرش و آگاهی زیست‌محیطی با رفتار آن وجود دارد. علاوه بر این نتایج مدل معادله ساختاری نشان می‌دهد در مجموع دو متغیر نگرش و آگاهی زیست‌محیطی توانسته‌اند 6 درصد از واریانس رفتار زیست‌محیطی را تبیین کنند.
- -ادهمی، ع. و اکبرزاده، ا.، 1390. بررسی عوامل فرهنگی موثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران (مطالعه موردی مناطق 5 و 18 تهران)، نشریه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، شماره 1، صص 37-62.
- -الیوت، آ. و برایان، ت.، 1390. برداشت‌هایی در نظریه اجتماعی معاصر، ترجمه فرهنگ ارشاد، انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول، تهران، 720 ص.
- -اسلوتوگ، ر.، ونکلی، ف. و اسخوتن، م.و.، 1388. تلفیق برآورد پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی، راهنمای بین‌المللی برآورد پیامدهای اجتماعی، ویراستاران: هنک بیکر و فرنک ونکلی، ترجمه هادی جلیلی، انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول، تهران، 416 ص.
- -امامقلی، ل.، 1390. بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی استان کردستان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، بابلسر: دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران.
- -انصاری، ش. و سرمدی، س.م.، 1386. سیمای محیط‌زیست شهرستان تهران، انتشارات اداره حفاظت از محیط‌زیست شهرستان تهران، چاپ اول، تهران، 68 ص.
- -بری، ج.، 1380. محیط‌زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، انتشارات سازمان حفاظت از محیط‌زیست، چاپ اول، تهران، 316 ص.
- -بلیکی، ن.، 1384. طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر نی، چاپ سوم، تهران، 424 ص.
- -توسلی، ع.، 1376. بررسی راهبردهای آموزش و اطلاع رسانی صرفه جویی در مصرف انرژی، تهران، معاونت انرژی، وزارت نیرو.
- -تومه، ژ.، 1380. توسعه فرهنگی و محیط‌زیست، ترجمه: محمود شارع پور، انتشارات باز، چاپ اول، تهران، 186 ص.
- -جی ورن، ک.، 1383. فلسفه اکوفمینیسم، ترجمه مجید لباف خانیکی، مجله بازتاب اندیشه، شماره 54، تهران، صص 70-68.
- -دواس، د.ا.د.، 1386. پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، نشر نی، چاپ هشتم، تهران، 368 ص.
- -رحمانی، ب. و مجیدی، ب.، 1388. عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط‌زیست شهری با تأکید برنگرش اکوفمینیستی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 7، تهران، صص 15-38.
- -شجاعی، م.، 1378. اکوفمینیسم، هشتمین همایش سیمای زن در جامعه، تهران، دانشگاه الزهرا.
- -عقیلی، م.، خوشفر، غ.ر. و صالحی، ص.، 1388. سرمایه اجتماعی و رفتارهای زیست‌محیطی مسئولانه در شمال ایران، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، شماره شانزدهم، تهران، صص 236-250.
- -کریم‌زاده، س.، 1389. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی مصرف انرژی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، تهران: دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور مرکز.
- -گیدنز، آ.، 1386. جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر نی، چاپ اول، تهران، 1096 ص.
- -لهسایی زاده، ع. و محمدی‌نیا، ط.، 1387. بررسی نقش زنان در حفظ محیط زیست (مطالعه موردی شهر لپویی فارس)، فصلنامه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد آشتیان، شماره 12، صص 29-55.
- -جی لومکس، ر. و ای شوماخر، ر.، 1388. مقدمه‌ای بر مدل‌سازی ساختاری، ترجمه وحید قاسمی، انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول، تهران، 546 ص.
-
-
- -Bedrous, A.V., 2007. Environmental Concern and Pro-environmental Behaviours: The Relationship Attitudes, Behaviours, and Knowledge, Department of Sociology, University of Nebraska-Lincoln.
- -Chen, T.B. and Chai, L.T., 2010. Attitude towards the environment and green products: consumers’ perspective, Management science and engineering, v. 4(2), p. 27-39.
- -Dunlap, R.E. and Catton, W.R., 1979. Environmental sociology, Annual Review of Sociology, p. 243-273.
- -Hannigan, J., 2014. Environmental sociology, Routledge.
- -Irwin, A., 2001. Sociology and the environment: A critical introduction to society, Nature and Knowledge, Cambridge: Polity.
- -Kaiser, F.G., Ranney, M., Hartig, T. and Bowler, P.A., 1999. Ecological behavior, environmental attitude, and feelings of responsibility for the environment, European psychologist, v. 4(2), p 59-74.
- -Kalantari, K., Fami, H.S., Asadi, A. and Mohammadi, H.M., 2007. “Investigating factors affecting environmental behavior of urban residents: a case study in Tehran City-Iran”, American journal of environmental sciences, v. 3(2), p. 67-74.
- -Longenecker, M., 1997. Women, ecology, and the environment: An introduction”, NWSA journal, v. 9, p. 1-17.
- -McMillan, M., Hoban, T.J., Clifford, W.B. and Brant, M.R., 1997. Social and demographic influences on environmental attitudes, Southern Rural Sociology, v. 13(1), p. 89-107.
- -Salehi, S., 2009. environmental Attitudes and Behavior in Iran: A Study in the Northern Provinces Using The New Environmental Paradigm, PhD thesis, Leeds.
- -Salehi, S., 2010. People and the Environment: A Study of Environmental Attitudes and Behaviour in Iran. LAP Lambert Academic Publishing.
- -Schnaiberg, A. and Gould, K.A., 1994. Treadmill predispositions and social responses: Population, consumption, and technological change, Environment and Society: the enduring Conflict.
)