نویسندگان
1
گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
2
گروه اقتصاد و حسابداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
,
نوع مقاله : علمی - پژوهشی
چکیده
مناطق مرزی در حیات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشورها نقشی اساسی ایفا میکند. بنا به دلایل متعدد این مناطق در مقایسه با سایر نقاط کشور، سطح توسعه یافتگی پایینتری داشته و این امر توجه و برنامهریزی بیشتری را برای توسعه این استانها میطلبد. اولین گام در بهبود وضعیت استانهای مرزی، تعیین سطح توسعهیافتگی این استان هاست. در این راستا، شاخص توسعه انسانی، در حال حاضر، قابل قبولترین ابزار برای اندازه‌گیری رفاه و توسعه اقتصادی بوده و محاسبه این شاخص برای شناخت و تحلیل وضعیت رفاهی استانهای مرزی ضروری به نظر میرسد. بنابراین، این مطالعه با هدف سنجش و مقایسه سطح توسعه یافتگی استانهای شمالغرب کشور با استفاده از شاخص توسعه انسانی انجام شده تا بتواند سطح مولفههایی از قبیل درآمد، آموزش و بهداشت را در استانهای مذکور بسنجد. برای این کار، شاخص توسعه انسانی با استفاده از داده‌های سالهای 1391 تا 1393 برای استانهای مرزی شمالغرب کشور محاسبه شده و سطح توسعه یافتگی آنها تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که استان آذربایجان شرقی به لحاظ شاخصهای آموزشی، بهداشتی و درآمدی در مقایسه با سایر استانها وضعیت مطلوبتری داشته و شاخص توسعه انسانی بالاتری نسبت به آنها دارد. استان کردستان نیز از حیث شاخصهای مذکور بدترین وضعیت را داشته و پایینترین سطح توسعه انسانی را داراست. همچنین شاخص توسعه انسانی محاسبه شده نشان داد که استانهای مورد مطالعه از سطح توسعه یافتگی متوسط برخوردار بوده و شاخص توسعه انسانی آنها بین 5/0 و 8/0 میباشد. همچنین نتایج حاکی از صعودی بودن روند شاخص توسعه انسانی در تمام استانها در بازه زمانی مورد مطالعه است.
- - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، داده‌های سری زمانی.www.cbi.ir .
- - حاتمی نژاد، ح.، ابوبکری، ط.، احمدی، ا. و نایب زاده، ف.، 1390. سنجش درجه توسعهیافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران (مطالعه موردی: شمال غرب کشور، شهرستان‌های جنوبی استان آذربایجان غربی)، پژوهش و برنامهریزی شهری، سال دوم، شماره 6. ص 1-18.
- - زنگنه، م.، 1395. ارزیابی و تحلیل شاخصهای توسعه انسانی در مناطق شهری کشور. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 1، ص 149-160.
- - زیبنده، ع. و فیض بخش، س.، 1393. جایگاه شاخص توسعه انسانی شهرهای مرزی در افق چشم‌انداز 1404 (مطالعه موردی: استان گیلان)، دوره 2، شماره 3، ص 29-62.
- - سرور، ر.، محمدی حمیدی، س. و ویسیان، م.، 1393. بررسی شاخصهای توسعه در مناطق مرزی در راستای تحقق امنیت پایدار (مطالعه موردی شهرستان‌های مرزی استان آذربایجان غربی)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال دوم، شماره 7، ص 25-54.
- - کلانتری دهقی، ل.، 1390. شاخص توسعه انسانی (HDI) در ایران با تاکید بر برنامه چهارم توسعه کشور، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم اجتماعی.
- - متوسلی، م. و جلالی نایینی، س.، 1390. تحلیل نهادی بازار بیمه زندگی کشور: با استفاده از مدل چهار سطحی ویلیامسون، پژوهشنامه بیمه، شماره (3)103، ص 51-77.
- - محمدعلیخانی، س.، آصف زاده، س.، محبی فر، ر. و منتظری، ع.، 1391. بررسی شاخص توسعه انسانی (HDI) در ایران و کشورهای منتخب، فصلنامه پایش، دوره 11، شماره 4، ص 415-423.
- - مرکز آمار ایران، سالنامه آماری کشور.
- - مرکز آمار ایران، پایگاه اطلاعات نشریات مرکز آمار ایران، براورد امید به زندگی در بدو تولد به تفکیک جنس، 1335-1400.
- - مرکز آمار ایران، پایگاه اطلاعات نشریات مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر.
- - میرزاخانی، ب. و برندک، ف.، 1393. سطح‌بندی توسعه یافتگی شهرستان‌های استان اردبیل، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 3(15)، ص 79-90.
- - نظم فر، ح. و علی بخشی، ا.، 1392. سنجش میزان برخورداری شهرستان‌های استان خوزستان از شاخص-های توسعه با استفاده از تکنیک ادغام، مجله آمایش جغرافیایی فضا، شماره 4(14)، ص 151-178.
- - نیسی، ع.، 1389. شاخص توسعه انسانی در استانهای ایران، نشریه علوم بهداشتی جندی شاپور، دوره 2، شماره 2، ص 55-62.
-
-
-
- -Anand, S. and Sen, A., 1995. Gender inequality in human development: Theories and measurements, Human development report office, New York, Undp. Occasional paper, No. 19.
- -Bhatia, V. K. and RAI, S.C., 2004. Evaluation of socio-economic development in small, Areas, New Dehli.
- -Elizabet, A.S., 2007. Introduction The human development index: The history, working paper series, Tufts University, No. 27.
- -Grown, C., Elson, D. and Cagatay, N., 2000. World Development, v. 28, p. 45-56.
- -Hicks, D.A., 1997. The Inequality-Adjusted Human Development Index,-World Development, v. 25(8), p. 1283-1298.
- -Mazumdar, K., 2003. A New Approach to the Human Development Index, Review of Social Economics, v. 61(4), p. 535-549.
- -Morris, D., 1979. Measuring the World’s Poor: The Physical Quality of Life Index, Pergamon Press, New York.
- -Nordhaus, W.D. and Tobin, J., 1973. Is Growth Obsolete? The Measurement of Economic and Social Performance, Studies in Income and Wealth, v. 38, National Bureau of Economic Research.
- -Nourry, M., 2008. Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence Ecological Economics, v. 67, p. 441-456.
- -Qizilbash, M., 2002. On the measurement of human development, School of economic and social studies, Norwich, NR47TJ.
- -Stewart, F. and Deneulin, S., 2002. Amartya Sen's contribution to development thinking, Studies in Comparative International Development, v. 37(2), p. 61-70.
- -Ul Haq, M., 1999. Reflections on Human Development, Oxford University Press, Delhi.
- -UNDP Human development report, http://hdr.undp.org/en/.
- -World Bank, 2016. World development indicators (WDI).
)