نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
شهر پدیدهای است که به واسطه فعالیتهای انسانی و طبیعی مدام در حال تغییر در ابعاد مختلف است. تغییرات ابعاد کالبدی شهر دارای اهمیت بالایی است که در دو الگوی اصلی پراکنده و فشرده رخ میدهد. هدف این پژوهش شناخت پایداری یا ناپایداری الگوی توسعه کالبدی شهر کاشمر میباشد. روش تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی است. برای سنجش رشد کالبدی شهر، مدلهای کمی ضریب آنتروپی شانون، موران و هلدرن استفاده شده است. همچنین جهت تحلیل الگوی فضایی پارامترهای رشد شهری از تکنیک اتوکرولیشن فضایی استفاده گردیده است. نتایج نشان میدهد که کاشمر از نظر رشد کالبدی، طی بیست سال اخیر، با رشد نسبتا نامناسب و ناکارآمد روبهرو بوده است. چنانکه میتوان الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی بیرویه را برای این شهر متصور شد. ضریب آنتروپی شانون برای سالهای 1380 و 1390 به ترتیب 36598/1 و 36731/1 میباشد که نشان از رشد افقی طی یک دهه است. همچنین نتایج مدل هلدرن نشان میدهد که طی دوره مذکور، از مساحتی که به پهنه شهر کاشمر اضافه گردیده است، از مجموع صددرصد افزایش، 45 درصد ناشی از افزایش جمعیت بوده است و 54 درصد ناشی از افزایش سرانه کل شهری که نشان از ناپایداری است. نتایج اتوکرولیشن فضایی برای چهار متغیر جمعیت، خانوار، واحد مسکونی و تراکم نیز نشان میدهد که بیشترین عدد شاخص موران مربوط به تراکم به عنوان یکی از مهمترین عوامل در نحوه توسعه شهر است و نشانگر توزیع خوشهای و نرمال نبودن توزیع این متغیر در پهنه شهر است. پایینترین شاخص نیز مربوط به خانوار است که به طور نسبی دارای توزیع نرمالتری است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Study of Urban physical development by using quantitative models Shannon entropy, Holdren and Moran (Case Study: Kashmar city)
چکیده [English]
Cities are changing permanently in different dimensions due to human and nature activities. the physical changes are significant and these changes formed in two main patterns (sprawl and compact) so that causing stability or instability. The recognition of physical development pattern of Kashmar city and it’s stability or instability is The purpose of this study. Research method is Descriptive – analytical. Shannon entropy index and Holdern model used for measurement and recognition of physical growth pattern of city. Also spatial autocorrelation technic used for analysis of spatial pattern
of city growth parameters. The results show the physical growth and spatial spread of Kashmar city
have been Inappropriate and ineffective over the last twenty years. Also we can assume dispersed growth pattern or irregular horizontal expansion for the city. Shannon entropy index for 2000 and 2010 years is 1.36598 and 1.36731 that it show horizontal growth with slight increase during a decade. Also the result of holdern model show from total area added to city, during the period under study, %45 is result of population increase and %54 is result of urban per capita increase. It shows instability. The result of spatial autocorrelation about four variable population, household, Residential units and density show the greatest number for density. These reveal cluster and abnormal distribution of density on city area. Household have lowest number so it have relatively normal distribution. with emphasis on results, urban sustainable development and sustainable city growth need to politics for control and change of this kind of growth.
کلیدواژه‌ها [English]
- City physical growth pattern
- Sprawl city
- Compact city
- Sustainable development
- Kashmar
- -باقری، غ.ر.، 1380. طرح توسعه فیزیکی شهری (نمونه شهر مصیری)، پایان‌نامه جهت اخد درجه کارشناسی-ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده مهندسی معماری، دانشگاه علم و صنعت تهران.
- -تقوایی، م. و سرائی، م.ح.، 1383. گسترش افقی شهرها و ظرفیت‌های موجود زمین (مورد شهر یزد)، تحقیقات جغرافیایی، شماره 73، ص 187-210.
- -حبیبی، س.م.، 1375. از شار تا شهر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 268 ص.
- -حقیقت نائینی، غ.ر.، 1389. انگاره طراحی فرم شهری پایدار و شهر تاریخ، مطالعه موردی: بررسی سکونتگاه‌های حوزه بیابانی استان اصفهان، دو فصلنامه دانشگاه هنر، شماره 3، ص 41-56.
- -حکمت‌نیا، ح. و موسوی، م.ن.، 1385. کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، یزد، 320 ص.
- -پاتر، ر.ب. و سلی لوید، ا.، 1384. شهر در جهان در حال توسعه، ترجمه: کیومرث ایراندوست، مهدی دهقان منشادی و میترا احمدی، تهران، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، 361 ص.
- -رهنما، م.ر. و عباس زاده، غ.ر.، 1387. اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر، گروه پژوهشی مطالعات شهری و منطقه‌ای، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 184 ص.
- -سیف الدینی، ف.، زیاری، ک.ا.، پوراحمد، ا. و نیک پور، ع.، 1391. تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، ص 155-176.
- -شیعه، ا.، 1388. مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، چاپ بیست و چهارم، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 226 ص.
- -شوای، ف.، 1385. شهرسازی تخیلات و واقعیت، ترجمه محسن حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران، 458 ص.
- -طرح آمایش استان خراسان رضوی، مصوب سال 1387. معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان رضوی.
- -طرح جامع شهر کاشمر، 1376. سازمان مسکن و شهرسازی خراسان، جلد 2.
- -عسگری، ع.، رازانی، ا. و رخشانی، پ.، 1381. برنامه-ریزی کاربری اراضی شهرها (سیستم‌ها و مدل‌ها)، تهران، انتشارات نور علم، 136 ص.
- -مثنوی، م.ر.، 1381. توسعه پایدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده، دوره 29، ص 89-104.
- -مشهدیزاده دهاقانی، ن.، 1383. تحلیلی بر برنامه‌ریزی شهری در ایران، ویرایش پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 694 ص.
- -هاشمی، ح.، عزیزی‌فروتقه، ح.، هاشمی، س.ح.، سالاری‌خیابانی، م. و آقایی‌میبدی، م.، 1384. جغرافیای شهرستان کاشمر، انتشارات ضریح آفتاب، مشهد، 160 ص.
- -Anderson,W.P., Kanaroglou, P.S. and Miller, E.J., 1996. Urban form, energy and the environment: a review of issues, evidence and policy, Urban Studies, v. 33, p. 7-35.
- -Barnes, K.B., Morgan III, J.M., Roberge, M.C. and Lowe, S., 2001. causes and consequences of urban Growth and sprawl Cambridge, Harvard University.
- -Jhonson, E.A.J., 1998. The Organization of Space in Development Countries, Harvard university press.
- Elkin, T., McLaren, D. and Hillman, M., 1991. Reviving the City: towards sustainable urban development, Friends of the Earth, London.
- -Ewing, R., 2002. Is Los Angelesstyle sprawl desirable?, Journal of the American Planning Association, v. 63(1), p. 107-125.
- -Galster, G., Hanson, R., Ratcliffe, M.R., Wolman, H., Coleman, S. and Freihage, J., 2001. Wrestling sprawl to the ground: defining and measuring an elusive concept. Housing policy debate, v. 12(4), p. 681-717.
- -Habibi, S. and Asadi, N., 2001. (Causes, results and methods of controlling urban sprawl), Internationals Conference on Green Buildings and Sustainable Cities, v. 133-141.
- -Hess, G.R., 2001. Just what is sprawl, Anyway? Carolina Planning, a journal of the University of North Carolina Department of City and Regional Planning, v. 26(2), p. 11-26.
- -http://www.unhabitat. org.
- -Huang, J., Lu, X. and Jeffery, M., 2007. A Global Comparative analysis of urban form: Applying spatial metrics and remote sensing, Landscape and Urban Planning, v. 82, p. 184-197.
- -Norman, J., MacLean, H. and Kennedy, C., 2006. Comparing High and Low Residential density, Journal of Urban Planning and Development.
- -Piser, R., 2006. Decomposing urban sprawl, Town Planning Review 72(3).
- -Tsai, Y.H., 2005. Quantifying urban form: compactness versus' sprawl'. Urban studies, v. 42(1), p. 141-161.
- -UN human settlement program, 2004. www.Unhabitat.org.
- -Zhang, B., 2004. Study on urban growth management in China. Xinhua, Beijing.
)