بررسی رفتارهای مسئولانه محیط زیستی با تأکید بر پیوستگی با طبیعت (مورد مطالعه: دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تهران)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

با افزایش بیش از پیش جمعیت کره زمین و تأثیر انسان بر محیط زیست و توسعه­ی شهرها کره­ی زمین دچار بحران شده، آثار منفی محیط زیستی شهر تا آن اندازه افزایش یافته که بزرگترین تهدید در مقابل این زیست­بوم­ها شمرده می­شود. مشکلات محیط زیستی تهران، بسیار موضوع برجسته­ای است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی رفتارهای مسئولانه­ی محیط زیستی دانش­آموزان مقطع متوسطه­ی شهر تهران با تأکید بر پیوستگی با طبیعت است. روش انجام تحقیق از نوع پیمایشی بوده و نمونه­ی آماری شامل 450 نفر از دانش­آموزان مقطع متوسطه در مناطق 22 گانه­ی آموزش و پرورش شهر تهران است که با روش نمونه­گیری خوشه­ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار این تحقیق پرسشنامه است. نتایج تحقیق نشان می­دهد رفتارهای مسئولانه­ی محیط زیستی و پیوستگی با طبیعت دانش­آموزان در سطح متوسط است؛ در حالی­که ارزش­های محیط زیستی دانش­آموزان در سطح بالا می­باشد. بین دختران و پسران، تفاوت معناداری در رفتارهای مسئولانه­ی محیط زیستی، ارزش­های محیط زیستی و پیوستگی با طبیعت وجود ندارد. همچنین یافته­ها نشان داد که پیوستگی با طبیعت و ارزش­های محیط زیستی با رفتارهای مسئولانه­ی محیط زیستی و پیوستگی با طبیعت با ارزش­های محیط زیستی، دارای رابطه­ی معنادار و مستقیم است. نتایج آزمون مدل میانجی جزئی نشان می­دهد که پیوستگی با طبیعت بخشی از اثرش را توسط ارزش­های محیط زیستی بر روی رفتارهای مسئولانه­ی محیط زیستی می­گذارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating responsibly environmental behaviors with emphasis on connectedness with nature (Case study: high school students in Tehran)

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Hasanidarmian 1
  • Hamed Sayar Khalaj 2
  • Majid Fatemi Khesal 1
1
2
چکیده [English]

As the increase of the Earth's population and the human impact on the environment and the development of cities, the Earth has been seizing by the crisis, the negative environmental impacts of the city have grown to such an extent that the greatest threat to these ecosystems is counted. Environmental problems in Tehran are a very significant issue. The main aim of this research is to investigate environmental responsibly behaviors of high school students in Tehran with emphasizing on connectedness with nature. The research method was survey and a sample of 450 high school students in Tehran's 22 educational districts was selected by random cluster sampling. The research tool is a questionnaire. The results of the research show that responsibly environmental behaviors and the connectedness with nature of the students are moderate, while the environmental values of the students are high. There is no significant difference between girls and boys in responsibly environmental behaviors, environmental values, and connectedness with nature. Also, the findings showed that the connectedness with nature and environmental values with responsibly environmental behaviors and connectedness to nature with environmental values have a significant and positive relationship. The results of the partial mediator model test show that connectedness with nature part of its effect is made by environmental values on responsibly environmental behavior

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental values
  • Connectedness with nature
  • Gender
  • Responsibly environmental behaviors
  • Biophilia

مراجع

- احمدیان، د. و حقیقتیان، م.، 1395. تحلیل جامعه ­شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست ­محیطی شهری مورد مطالعه (شهروندان شهر کرمانشاه)، فصلنامه­ی مطالعات جامعه­شناختی شهری: 6(18)، 51-76.
http://urb.dehaghan.ac.ir/?_action=articl
- بدری گرگری، ر.، عباس­زاده، م.، نصیری، ف.، حسینی اصل، م. و علیزاده اقدم، ف.، 1390. بررسی تحلیل عاملی تأییدی و همسانی درونی مقیاس ارتباط و پیوستگی با طبیعت در دانشجویان (مقیاسی در حوزه­ی جامعه­شناسی و روان­شناسی محیط زیست)، فصلنامه­ی جامعه­شناسی کاربردی: (44)، 19-34.
https://jas.ui.ac.ir/article_18241.html
- حاجی­زاده میمندی، م. و فلک­الدین، ز.، 1396. بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر رفتارهای زیست­محیطی مسئولانه (مورد مطالعه: شهروندان شهر خرم­آباد)، فصلنامه­ی توسعه اجتماعی: 12(1)، 7-36.
https://qjsd.scu.ac.ir/article_13046.html
- حبیبی، ب. و ابراهیم­پور، د.، 1394. رابطه سرمایه اجتماعی و دین­داری با احساس ارتباط و پیوستگی با طبیعت نزد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، فصلنامه­ی مطالعات جامعه­شناسی: 8(26)، 85-98.
http://jss.iaut.ac.ir/article_524056.html
- رحمانی، ب. و مجیدی، ب.، 1388. عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط زیست شهری با تأکید بر نگرش اکوفمینیستی، فصلنامه جغرافیایی آمایش: (7)، 15-38.
https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/54982
- شجاعی، م.ف.، 1378. اکوفمینیسم، هشتمین همایش سیمای زن در جامعه، دانشگاه الزهرا، تهران.
- صالحی، ص. و کریم­زاده، س.، 1393. بررسی تأثیر ارزش­های زیست­محیطی بر رفتار زیست­محیطی (مطالعه مناطق شهری ارومیه)، فصلنامه­ی مسائل اجتماعی ایران: 5(2)، 61-76.
https://jspi.khu.ac.ir/browse.php?a_id=2126&sid=1&slc_lang=fa
- صالحی، ص.، سلیمانی، ک. و پازوکی­نژاد، ز.، 1394. بررسی نگرش و رفتار مسوولانه دانشجویان نسبت به محیط زیست (مطالعه موردی: دانشجویان استان مازندران)، فصلنامه­ی پژوهش­های محیط زیست: (11)، 265-276.
 http://www.iraneiap.ir/article_12865.html
- عابدی سروستانی، ا.، 1394. ارزش­ها و رفتارهای دوستدار محیط زیست: مطالعه­ای در پارک­های جنگلی استان گلستان، فصلنامه­ی جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، (3)، 329-342.
 https://gep.ui.ac.ir/article_18752.html
- عزیزی، ش.، 1392. متغیرهای میانجی، تعدیل­گر و مداخله­گر در پژوهش­های بازاریابی مفهوم، تفاوت­ها، آزمون­ها و   رویه­های آماری، فصلنامه­ی تحقیقات بازاریابی نوین: (3)، 155-174.
 https://nmrj.ui.ac.ir/article_17656.html
- عنایت، ح. و فتح­زاده، ح.، 1388. رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم، فصلنامه­ی مطالعات جامعه­شناسی، 2(5)،ص45-63.
 http://jss.iaut.ac.ir/article_520990.html
- کائدی، ش.، 1382. فمینیسم: خاستگاه­ها و نگرش­ها، پژوهش­نامه­ی ادبیات کودک و نوجوان: (32)، 36-42.
 http://ensani.ir/fa/article/69857/
- کلانتری، ع.، کیانپور، م. و مزیدی شرف­آبادی، و.، 1394. واکاوی جامعه­شناختی احساسات شهروندان تهرانی به محیط زیست، فصلنامه­ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(2)، ص 301-322.
 https://jisr.ut.ac.ir/article_55820.html
- مختاری ملک­آبادی، ر.، عبداللهی، ع. و صادقی، ح.، 1392. تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست­محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)،  فصلنامه­ی پژوهش و برنامه­ریزی شهری، (18)، 1-20.
http://jupm.miau.ac.ir/article_537.html
- مشیرزاده، ح.، 1385. از جنبش تا نظریه (تاریخ دو قرن فمینیسم)، انتشارات شیرازه، تهران، 583 ص.
- منتی­ زاده، م.، زمانی، غ. و کرمی، ع.، 1393. مدل­یابی رفتار زیست­محیطی زارعان شهر شیراز با استفاده از تئوری ارزش- عقیده- هنجار استرن، مجله­ی تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران: 45(4)، 613-624.
 https://journal.ut.ac.ir/article_53836.html
- نواح، ع.، فروتن­کیا، ش. و پورتر کارونی، م.، 1390. بررسی رابطه بین میزان دینداری با ارزش­ها و رفتارهای زیست­محیطی شهروندان (مطالعه موردی: شهر اهواز)، فصلنامه­ی مطالعات جامعه­شناختی شهری: 1(1)، 77-98.
http://ensani.ir/fa/article/309520/
- وارن، م.­آ.، 1384. نقدی بر نظریه حقوق حیوانات ریگان، در: اخلاق زیست­محیطی، ترجمه­ی فرخ مستوفی، انتشارات توسعه، تهران.
 
 
 
- Arnocky, S., Stroink, M. and DeCicco, T., 2007. Self-construal predicts environmental concern, cooperation, and conservation, Journal of Environmental Psychology: 27, p. 255–264. https://www.researchgate.net/publication/229406597_Self-construal_predicts_environmental_concern_cooperation_and_conservation
- Gosling, E. and Williams, K., 2010. Connectedness to nature, place attachment and conservation behaviour: Testing connectedness theory among farmers, Journal of Environmental Psychology, 30, p. 304-398.
https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.elsevier-291489f9-ed34-361f-98f6-915fb5d8b850
- Barbaro, N. and Pickett, S.M., 2015. Mindfully green: Examining the effect of connectedness to nature on the relationship between mindfulness and engagement in pro-environmental behavior. Personality and Individual Differences: 93, p. 137-142. https://psyarxiv.com/g43ec/download
- Braito, M., Bock, K., Filint, C. and Penker, M., 2017. Human-Nature Relationships and Linkages to Environmental Behaviour. Environmental Values: 26, p. 1-25.
https://www.researchgate.net/publication/307175536_Human-Nature_Relationships_and_Linkages_to_Environmental_Behaviour
- Gebert, A., 2014. Recycling in Dubrovnik: Discrepancies between Attitudes, Knowledge and Behavior. RIThink, 4, p. 25-29. http://www.rithink.hr/brochure/pdf/vol4_2014/25-29.pdf
- Hoot, R. and Friedman, H., 2011.
Connectedness and Environmental Behavior: Sense of Interconnectedness and Pro- Environmental Behavior. International Journal of Transpersonal Studies, v. 30(1-2), p. 89-100. https://psycnet.apa.org/record/2012-09637-009
- Kaiser, F.G., Wolfing, S. and Fuhrer, U., 1999. Environmental attitude and ecological behavior, Journal of environmental psychology, 19, p. 1-19. http://www.academia.edu/6856471/ENVIRONMENTAL_ATTITUDE_AND_ECOLOGICAL_BEHAVIOUR
- Kellert, S.R., 1993. The biological basis for human values of nature, in Kellert, S. R. and E. O. Wilson (eds), The biophilia hypothesis. Washington, Island Press.
- Leeuw, A.D., Valois, P., Ajzen, I. and Schmidt, P., 2015. Using the theory of planned behavior to identify key beliefs underlying pro environmental behavior in high-school students: Implications for educational interventions. Journal of environmental pychology: 42, p. 128-138. https://www.researchgate.net/publication/274141664_Using_the_theory_of_planned_behavior_to_identify_key_beliefs_underlying_pro-environmental_behavior_in_high-school_students_Implications_for_educational_interventions
- MacKerron, G. and Mourato, S., 2013. Happiness is greater in natural environments. Global Environmental Change, 23, p. 992-1000. https://eprints.lse.ac.uk/49376/1/Mourato_Happiness_greater_natural_2013.pdf
- Molina, M.A., Sainz, A.F. and Olaizola, J.I., 2013. Environmental knowledge and other variables affecting pro-environmental behaviour: comparison of university students from emerging and advanced countries. Journal of Cleaner Production: 61, p. 130-138. http://www.academia.edu/24282109/Environmental_knowledge_and_other_variables_affecting_pro-environmental_behaviour_comparison_of_university_students_from_emerging_and_advanced_countries
- Nisbet, E.K., Zelenski, J.M. and Murphy, S.A., 2009. The nature relatedness scale: Linking individual’s connection with nature to environmental concern and behavior. Environment & Behavior: 41, p. 715-740. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0013916508318748
- Nunez, M.B. and Clores, M.A., 2017. Environmental literacy of K–10 student completers”. International journal of environmental & science education,  12, p. 1195-1215. http://www.ijese.net/makale/1885.html
- Öztürk, G., Tüzün, Ö.Y. and Teksöz, G., 2013. Exploring environmental literacy through demographic variables. Elementary Education Online, 12, p. 926-937.
- Pereira, M. and Forster, P., 2015. The Relationship between Connectedness to Nature, Environmental Values, and Pro-environmental Behaviours. Reinvention: an International Journal of Undergraduate Research: 8. http://eprints.worc.ac.uk/4081/5/nature_proofed_final_2.pdf  
- Scannell, L. and Gifford, R., 2010. The relations between natural and civic place attachment and pro-environmental behavior. Journal of Environmental Psychology, 30, p. 289-297. https://web.uvic.ca/~esplab/sites/default/files/Scannell%20%26%20Gifford%202010.pdf
- Schultz, P.W. and Zelezny, L.C., 1998. Values and proenvironmental behavior: A five-country survey. Journal of Cross-Cultural Psychology: 29, p. 540-558.
https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0022022198294003
-  Schultz, P.W., 2000. Empathizing with nature: The effects of perspective taking on concern for environmental issues. Journal of Social Issues: 56, p. 391-406.
https://scholarworks.calstate.edu/concern/publications/1g05fc14j?locale=en
- Steg, L., De Groot, J.I.M., Dreijerink, L., Abrahamse, W. and Siero, F., 2011. General antecedents of personal norms, policy acceptability, and intentions: The role of values, worldviews, and environmental concern. Society & Natural Resources: An International Journal: 24, p. 349-367.
 https://research.rug.nl/en/publications/general-antecedents-of-personal-norms-policy-acceptability-and-in
- Steg, L., Bolderdijk, J.W., Keizer, K. and Perlaviciute, G., 2014. An integrated framework for encouraging pro-environmental behaviour: the role of values, situational factors and goals. Journal of Environmental Psychology, 38, p. 104-115. https://research.rug.nl/en/publications/an-integrated-framework-for-encouraging-pro-environmental-behavio
- Thøgersen, J. and Ölander, F., 2002. Human values and the emergence of a sustainable consumption pattern: A panel study. Journal of Economic Psychology: 23, p. 605-630. https://ideas.repec.org/a/eee/joepsy/v23y2002i5p605-630.html
- Werff, E., Steg, L. and Keizer, K., 2013. The value of environmental self-identity: The relationship between biospheric values, environmental self-identity and environmental preferences, intentions and behaviour. Journal of Environmental Psychology: 34, p. 55-63. https://research.rug.nl/en/publications/the-value-of-environmental-selfidentity(e090c5ac-ce9c-47ed-8001-a1a83b5fb8a0).html
- Wilson, E.O., 1984. Biophilia: The human bond with other species, Boston, MA: Harvard University Press.
- Zelenski, J., Dopko, R. and Capaldi, C., 2015. Cooperation is in our nature: Nature exposure may promote cooperative and environmentally sustainable behavior. Journal of Environmental Psychology: 42, p. 24-31.
https://naaee.org/eepro/research/library/cooperation-our-nature-nature-exposure
 
 
فصلنامه علمی توسعه پایدار محیط جغرافیایی
دوره 3، شماره 5
دی 1400
صفحه 1-17

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار